Kasbiy ta ‟ lim metodologiyasi

O„quvchining ish o„rni o„quv dasturi talablariga muvofiq ishlab chiqish 
ta‟limi uchun zarur uskunalar, asboblar, priborlar, moslamalar bilan ta‟minlanadi. 
Ish xususiyatiga, ta‟lim davriga, o„quv ishlab chiqarish mehnatining tashkil etilish 
usuliga qarab o„quvchilarning ish o„rinlari yakka tartibda va brigadalarga 
mo„ljallangan bo„lishi mumkin. Remontchi slesarlar, yig„uvchi slesarlar, 
elektromantajchi kabi kasblar uchun brigadaga mo„ljallangan ish o„rinlari xosdir.
O„quvchining ish o„rnining asosiy tarkibiy qismlari:
1. O„quv ustaxonalarida mehnat qurollaridan foydalanish va joylashtirish 
uchun zarur bo„lgan muayyan maydon.
2. O„quv – ishlab chiqarish jihozlari.
3. Materiallar, yarim tayyor mahsulotlar, tayyor mahsulotlar va 
chiqindilarni saqlash va joylashtirish uchun moslamalar.
4. Moslamalar, asbob-uskunalar, o„quv va texnik hujjatlarni saqlash va 
joylashtirish uchun moslamalar.
5. Ish o„rinlariga biriktirilgan ko„tarma tarnsport vositalari (aravachalar, 
tallar, ko„targichlar va h.k.). 
O„quvchilarni ish o„rinlariga nisbatan umumiy talablardan quyidagilarni 
ajratib ko„rsatish maqsadga muvofiqdir: 
uskunalarning texnik jihatdan soz bo„lishi, to„siqlar, erga ulash o„z-o„zidan 
to„xtatib qo„yuvchi moslama, himoya qurilmalari, saqlagichlar, ko„tarma 
uskunalar va o„quvchilar ishini havfsizligini ta‟minlovchi boshqa 
vositalarning mavjudligi; 

---

101 
ish vaqtida asboblar, moslamalar asosiy va yordamchi materiallar; tayyor 
mahsulotni, o„quv-texnika hujjatlarini qulay va ishonchli tarzda saqlash va 
joylashtirish uchun qurilmalar bilan ta‟minlash; 
ish o„rnining yaxshi yoritilgan bo„lishi, o„quvchilarning ish paytida o„zlarini 
erkin xis qilishlari va eng unumli harakat qilishlari uchun sharoitning 
yaratilishi; zarur hollarda o„tirib ishlash uchun qulaylik yaratilishi va 
ergonomika talablariga javob berishi;
zarur hollarda avariya signalini berish uchun moslama yoki ustoz bilan 
masofadan aloqa o„rnatish vositalari bilan jihozlanishi; 
uskunalarga joriy xizmat ko„rsatish, ularni tozalash va yig„ishtirish uchun 
qulaylik bo„lishi lozim. 
O„quvchilar ish o„rnini jihozlashning asosi-yakka tartibda foydalaniladigan 
uskuna, ya‟ni o„quvchilarga o„z kasblari uchun xos bo„lgan o„quv-ishlab chiqarish 
ishlarini bajaradigan uskunadir. Ular kasbga mos bo„lishi, zamonaviy bo„lishi, 
universal va boshqarish oson, ixcham foydalanishda qulay, ishda xavfsiz bo„lishi 
shart. 
O„quvchilarning ish o„rinlari yakka tartibda foydalanadigan asbob-uskunalar 
bilan ham jihozlanadi. Asboblar turkumini belgilashda uning universalligi, 
foydalanish muddati, qiymati hisobga olinadi. Odatda, o„quvchilarning ish o„rinlari 
eng ko„p ishlatiladigan asboblar bilan jihozlanadi. O„quvchilarga ishda kerak 
bo„ladigan asboblar ustozdan yoki asboblar omboridan olinadi. 
Eng ommaviy o„quv ustaxonasi-umumiy slesarlik ustaxonasi bo„lganligi 
uchun slesar ish o„rnini yakka tartibda foydalaniladigan doimiy asboblar bilan 
jihozlashning taxminiy ro„yxatini keltirib o„tamiz: iskanjani o„quvchi bo„yiga 
moslash uchun kalit dasta - 1; metalldan yasalgan o„lchov lineykasi-1; chizg„ich-1; 
belgi qo„yadigan sirkul-1; kerner-1; tekshirishda foydalaniladigan shakldor 
lineyka-1; slesarlar tekshirishda foydalanadigan yassi uchburchak lineyka-1; 
shtangensirkul-ShS 1-1; slesarlik iskanasi-1; slesarlik kreysmeyseli-1; vazni 400-
500 gramm bo„lgan slesarlik po„lat bolg„asi-1; № va №2-4-5 tishli xilma-xil 
egovlar; shchetka-supurgi-1. 
Bunda eng muhimi-hamma narsa o„zining aniq o„rniga ega bo„lishi, doimo 
qo„l etadigan joyda turishi, ta‟limning turli tegishli vositalarining yaxshi 
saqlanishidir. 
O„quv ustaxonasida o„quvchilar ish o„rnini rejalashtirish va joylashtirish 
ularning uskunalar bilan jihozlanishiga, o„quv ustaxonasining tipik mahsulotiga, 
derazalar qanday o„rnatilganligiga, binoning hajmi va shakliga bog„liq. Ish 
o„rinlari uskunalarini joylashtirish normativlari turli kasblar uchun turlicha bo„lib, 
ular vazirliklar va idoralar tomonidan tasdiqlangan ishlab chiqarish sexlari va 
uchastkalari normativlariga muvofiqlashtirilgan. SHu bilan birga mo„ljal uchun 
dastgoh va boshqa yirik uskunalarni o„quv ustuxonasida joylashtirishning o„rtacha 
normativlaridan foydalanish mumkin: 
devor va ustundan dastgoh, qurilma, agregatning yon yoki orqa tomoni 
o„rtasidagi masofa kamida 0.5 m; uskunalarning qatorlari orasidagi yo„lning 
kengligi kamida 1,5 m; bir qatordagi dastgohlar, qurilmalar, agregatlarning yon 
tomonlari o„rtasidagi masofa kamida 0,5 m; markaziy yo„lak kengligi-kamida 2m; 

---

102 
Uskunalarning derazaga nisbatan joylashuvi - deraza ishlayotgan
o„quvchining chap yoki old tomonida bo„ladi.
O„quvchilarning ish o„rinlariga o„rnatiladigan uskunalardan, ya‟ni yakka 
tartibda foydalanadigan uskunalardan tashqari hamma foydalanadigan