Katta geologik aylanish va kichik biologik doira boylab aylanayotgan moddalarning tuproq hosil bo

Ye. Odum va R. S. Pinkerton (1955) birinchi marotaba 
suktsessiyaning organik moddalar va biomassa to'planib borishi sababli, 
nafas olish uchun energiya sarfini ko'payishi bilan bog'liqligini 
ko'rsatdilar
2
. 
 
XULOSA 
Xulosa shuki, ushbu kurs ishi dolzarb mavzulardan biri. Tuproqdagi 
radioaktiv elementlar miqdori asosan ona jinslarga bog‗liq. Kislota 
muhitli magmatik tog‗ jinslarining nurash mahsulotlarida hosil bo‗lgan 
tuproqlarda asosli jinslardagiga nisbatan radioaktiv elementlar ko‗proq 
bo‗ladi. Shuningdek, og‗ir mexanik tarkibli tuproqlarda yengil 
tuproqlarga qaraganda radioaktiv elementlar miqdori yuqoridir. Odatda 
radioaktiv elementlar tuproq profilida nisbatan tekis tarqalgan bo‗lib, 
faqat illyuvial va gleyli gorizontlarida ko‗proqdir. 
Tuproq radioaktivligi tuproqdagi radioaktiv elementlarning tabiiy 
yoki sun‘iy yo‘llar bilan paydo bo‘lishidan kelib chiqadi. Radioaktivlik 
2
EUGENE P.ODUM. EKOLOGY. The university of Georgiya. Copyight 1963 by Holt, 
Rinehart and Winston, Inc. New York-Chicago-San Francisco-Toronto-London. 

---

17 
odatda tuproqdagi shu radioaktiv elementning yadrosini boshqa 
elementga aylanishi yoki parchalanishi bilan ifodalanadi.
O‘lchov birligi asosida Si sistemasida bekkerell qabul qilingan 
bo‘lib, 1 Bk=1 sekund davomida 1 marotaba parchalanishga teng, ya‘ni 
Bk=1 parchalanish, sekund yoki faollikni maxsus birligi tariqasida - 
kyuri bilan ko‘rsatiladi. Bunda 1 Ku= 3,7∙10
10
Bk.
Tuproq radioaktivligining asosiy qismi tabiiy radioaktiv elementlar 
bilan bog‘liq bo‘lib, ular 2 guruhga bo‘linadi.
1. 
Birlamchi radioaktiv elementlar tuproq hosil bo‘lish 
jarayonida onalik jinsdan tuproqqa o‘tgan. Bundan tashqarii, bu 
guruhga geokimyoviy oqimlar bilan kelgan radioaktiv elementlar ham 
kiradi. Geokimyoviy oqim deganda atmosfera, gidrosfera, litosfera kabi 
geosistemalarda elementlarning migratsiyasi nazarda tutiladi. Ayni 
vaqtda bu element radioaktiv element bo‘lishi mumkin.