Katta tip. Mesozoalar. Mollyuskalar tipi. Xalqali chuvalchanglar (Annelida) tipi. Reja

---

Katta tip. Mesozoalar . Mollyuskalar tipi. Xalqali chuvalchanglar (Annelida) tipi. 
 
Reja
1. Xalqali chuvalchangning umumiy tarifi. 
2. Belbog’sizlar kenja tipi. 
3. Belbog’lilar kenja tipi. 
4. Exiuridlar () sinfi. 
5. Sipunkulidlar sinfi 
6.Halqali chuvalchanglarning o’ziga xos xususiyatlari. 
7.Ko’ptuklilarning tuzilishi va muh’im vakillari. 
8.Kamtuklilarning umumiy tuzilishi va ah’amiyati. 
9.Zuluklarning tuzilishi va ah’amiyati. 
Tayanch so’zlar: Nereis, nefridiy, Arenicola marina, Oligochaeta, Lumbricus terrestris,tiflozol, 
metanefridiy 
 
Halqali chuvalchanglarning o’ziga xos xususiyatlari. Halqali chuvalchanglar tanasi ko’p sonli 
bo’g’imlar, yani h’alqalardan tashkil topgan h’ayvonlardir. Suvda erkin h’arakat qilib h’ayot kechiradigan 
h’alqalilarning h’ar bir tana bo’g’imida bir juftdan parapodiylari rivojlangan. Tuproqda yashaydigan turlarida 
esa parapodiylar yo’qolib ketgan, ularning o’rnida qilchalar saqlanib qolgan. Ayirish sistemasi h’ar bir 
bo’g’imda bir juftdan joylashgan naychalardan iborat. Bunday ayirish sistemasi metanefridiy (meta bo’g’im, 
nefridiy buyrak) deb ataladi. 
Halqali chuvalchanglarning h’azm qilish, nerv sistemalari yassi va to’garak chuvalchanglarnikiga 
nisbatan ancha murakkab tuzilgan. Qon aylanish sistemasi bitta tutash doiradan iborat. Yuragi bo’lmaydi. 
Halqali chuvalchanglar dengizlarda, chuchuk suv h’avzalarida va tuproqda yashaydigan 12000 ga yaqin 
turni o’z ichiga oladi. Bu tip ko’ptuklilar, kamtuklilar va zuluklar sinflariga bo’linadi. 
Ko’ptuklilar (Polychaeta) sinfi 
Ko’ptuklilar suvda erkin suzib yuruvchi yoki suv tubida yopishib o’troq h’ayot kechiradigan h’alqali 
chuvalchanglardir. Ularda h’arakatlanishga ixtisoslashgan birmuncha murakkab tuzilgan h’arakatlanish 
sistemasi parapodiylari rivojlangan. Bosh bo’limi esa tanadan aniq ajralib chiqqan ixtisoslashgan maxsus 
bo’limdan iborat. Bosh bo’limida h’ar xil organlari: paypaslagichlar, ko’zchalar va h’idlov chuqurchalari 
joylashgan. Ko’ptuklilar baliqlar va boshqa bir qancha h’ayvonlar uchun oziq bo’lib h’isoblanadi. Bu sinfga 
8000 ga yaqin tur kiradi.