Kayfiyatni yuzaga keltirish uchun xodimlaming qoniqqanlik darajasini aniqlash

• siyosiy - davlat fuqarosi, saylovchi, siyosiy partiya, kasaba uyushmasi, boshqa 
manfaatlar gnruhlari a’zosi;
• huquqiy - muayyan buquqlar va majburiyatlar sohibi;
• madaniy - muayyan mentalitet, qadriyatlar, madaniy normal ar va an’an alar
egasi;
> axloqiy - u yoki bu axloqiy normalarga amal qiluvchi;
• konfessional - dinga itoat etuvchi yoki ateist;
• emotsional-iroda - muayyan fe’l-atvorga va umuman psixoiogik qarashlarga
ega;
• oqil - intellekt va bilimlaming muayyan tizimiga ega 
Ushbu yondashuvlar hech qachon sof ko'rinishda qoilanilmaydi. Biroq, 
ulaming dialektik o‘zaro bogiiqligi tashkilotni shakllantirish va rivojlantirish 
amaliyotining barcha variantlarini beradi._________ ___
IQTISODIY SOHA
bhlab
munosat
unsuri
;hiqarish
atlarining
sifatida
Iqtisodiy jarayonlar 
tashkilotchisi 
sifatida
Ishlab chiqaruvchi 
kuchlar iinsun sifatida
Faoliyatning alohida 
turi - mehnat manbai 
va mehnat 
bozorining sub’eicti 
sifatida
INSON
Moddiy ne’matlar va 
xizmatlar 
iste’molchisi sifatida
Tadbirkorlik 
iqtidori” manbai 
sifatida
3.4.2-rasm. Insonning iqtisodiy hayotdagi roli28
Mehnat obyekti sifatida xodimning ko‘p qirraliligidan kelib chiqib uning rollari 
ham shakllanadi. Ushbu rollarga muvofiq uning mehnat jarayonida namoyon bo‘lishi
28Mualliflar tomonidan ishlab chiqilgan

---

shakllari belgilanadi (3.4.2-rasm). Mehnat iqtisodiyoti “inson naturasi” bilan 
shug'ullanmaydi, bu bilan mehnat psixologiyasi shug‘ullanadi. Mehnat iqtisodiyotini 
mehnat jarayonidagi lqtisodiy o‘zaro munosabatlaming subyektlari sifatida 
insonlarning harakatlari qiziqtiradi.
Shu bilan birga inson amaliy ishda hisobga olinjshi lozim boigan qator o‘ziga 
xos xususiyatlarga ega:
• 
barcha rag‘batlantirishlar va tanbehlami chuqur his qiladi;
hayot mazmuniga (maqsadiga) muhtoj va doimiy ravishda unga erishishda 
muvaffaqiyatga intiladi;
o‘zini o‘z taqdirining egasi sifatida his yetish uchun mustaqillikni talab qiladi;
• 
agar muvafFaqiyatsizlikka uchragamni his qilsa, muvazanatini yo‘qotadi;
doimiy ravishda yangi bilimlami egallashga intiladi;
• 
o‘z mehnatming muhimligini, mehnat faoliyatining natijalariga 
aloqadorligini his yetishi lozim. U muammolami hal yetish jarayonida 
muvaffaqiyatni his yetishi zanir;
• 
mehnatda o'zini ko‘rsatishga intiladi. Shuning uchun pul bilan qiziqtirish 
mumkin, lekin ushlab turishning iloji yo‘q;
• 
atrofdagilar ta’siriga tezda duchor bo'ladi. Korxonaning koiporativ 
madaniyati xodimlami shaxs sifatida tarbiyalashga va o‘stirishgaxizmat qilishi 
kerak.
Inson tabiatining barcha murakkabliklari bilan bir qatorda uning ijtimoiy ishlab 
chiqarishdagi xatti-harakatining ikkita jihatini ta’kidlash lozim (3.4.3-rasm).