Kbk: 84(Ros-Rus)

221
Taras Bulba
yopishqoq pushtirang g‘unchasi bosh tortib o‘sib 
ketgan «qariqizlar» chakalak bo‘lib, hamma yo‘lni 
bosib ketgan edi. Chetandek o‘ralashib, chakalak 
bo‘lib ketgan har xil daraxt va butalar tepasiga 
tashlangan to‘rdek tushgan chirmoviqlar, yovvoyi 
qo‘ng‘iroq gullarga qo‘shilishib tanob tashlab, 
osilib-osilib yotibdi. Chorbog‘ning bir chekkasi-
dagi chetan devordan naryoqqa qaralmasdan su-
purgi o‘t bosib ketgan maydon bo‘lib, o‘t shunday 
yo‘g‘on tortib, g‘ovlab ketgan ediki, mabodo, birov 
o‘roq bilan o‘rmoqchi bo‘lsa, o‘rog‘i sinar edi. Fal-
safashunos chetan devordan oshib tushmoqchi 
bo‘lganda tishlarigacha qaltirab, yuragi shun-
day qattiq ura boshladiki, o‘zi ham qo‘rqib ket-
di. Ro‘dapo etagi birov yerga mixlab qo‘ygandek 
sudralar edi. Devordan oshib tushishga ulgur-
magan edi, birovning: «Qayoqqa borasan, qayoq-
qa?» degan shovqinidan qulog‘i shang‘illab ketdi. 
U darrov o‘zini o‘t ichiga oldi-yu, eski ildizlarga 
qoqilib-suqilib, ko‘r sichqonlarni bosib-yanchib 
qoch di. Supurgi o‘t ichidan yalanglikka chiqib 
olsam, nariyog‘i tikanak, tikanakka kirib olsam 
marra meniki, to‘ppa-to‘g‘ri Kiyev yo‘liga chiqsam 
kerak, der edi. Yalanglikdan o‘tib to‘satdan ti-
kanakka kirib qoldi. Parcha-parcha etaklari ti-
kanakda ilinib qolib, sayhonroq yerga chiqdi. 
Shoxlari tarqalib o‘sgan tol egilib, yerga tegay-
tegay deb turardi. Kichkina buloqchaning suvi 
kumushdek tiniq. Falsafashu nosning avvalo qil-
gan ishi shu bo‘ldiki, yotib suv ichib oldi, chunki 
nihoyatda chanqagan edi. Labini arta turib: «Zab 
suv ekan-da! Birpas dam olay», – dedi.
– Yo‘q qochganimiz ma’qul, yetib oladilar!
Bu so‘zlarni birov xuddi tepasiga kelib aytdi. 
Qayrilib qarasa, oldida Yavtux turibdi.

---

222
Nikolay Gogol
«Badbaxt Yavtux, oyog‘ingdan ko‘tarib yerga 
ursam… Ta’viya aftingni-yu, boshqa hech ye-
ringni qo‘ymay so‘yil bilan xo‘b do‘qillatsam» deb 
qo‘ydi falsafashunos ichida jahl bilan.
Yavtux yana: 
– Muncha aylanib bekor qilding, og‘ilxona 
yonidan to‘ppa-to‘g‘ri o‘tib, men yurgan yo‘ldan 
yursang, yaxshi bo‘lardi, so‘ngra to‘ningga ham 
achinaman, movuti toza ekan, gazini qanchadan 
olgan eding? Kel endi, xo‘b sayil qildik, endi uyga 
qaytsak ham bo‘lar, – dedi.
Falsafashunos boshini qashib, Yavtuxning 
ketidan boraverdi. «La’nati ajina endi tazirimni 
beradi-ku! Biroq menga nima bo‘ldi, nimadan 
qo‘rqaman? Erkak emasmanmi? Ikki kecha o‘qi-
dim, endi yana bir kechaga Xudoning o‘zi ma-
dadkor. Xudo urgan ajina, xo‘b gunohga botgan 
ekan-da, bo‘lmasa, shayton muncha yo‘qlamas 
edi uni», – dedi ichida.
Yuzboshining hovlisiga kirib kelganda uning 
miyasi shu xil xayollar bilan band edi. Bunday 
o‘ylar bilan o‘zini mardona tutib, gohida ombor-
chining yordami bilan boyning yerto‘lasiga tu-
shishga haddi sig‘gan Doroshdan, yerto‘laga 
tushib, bir shisha may olib chiqqin deb so‘ra-
di. Keyin ikki do‘st bostirma tagida o‘tirib, un-
cha-muncha emas, yarim chelak mayni ichib 
oldilar; bir mahal falsafashunos o‘rnidan turib: 
«Mashshoqlarni keltiring, bo‘lmasa iloj yo‘q!» deb 
qichqiraverdi. Keyin mashshoqlarni ham kut-
may, hovliga tushib, tapir-tupir o‘yinga tushib 
ketdi. Talaba tushgacha tinmasdan o‘ynayverdi, 
uning atrofida davra qurib olgan jami xizmatkor-
lar turib-turib: «Shunday charchamay o‘ynay-

---

223
Taras Bulba
digan odam ham bo‘larkan-da, tavba!» deyishib, 
tarqalib ketdilar. Aloha, falsafashunos ham char-
chab, shu yerdagina yota qoldi. Kechqurun katta 
qo‘shquloqda to‘la sovuq suv sepmagunlaricha 
turmadi. Kechqurungi ovqat tepasida kazakning 
mardligi, hech narsadan qo‘rqmasligi to‘grisida 
xo‘b ezmalandi.
– Qani jo‘naylik, vaqt bo‘lib qoldi, – dedi Yavtux.
Falsafashunos ichida: «Tiling kuysin, badbaxt 
to‘ng‘iz! – dedi-yu o‘rnidan turib, – yur», – dedi.
Yo‘lda falsafashunos hadeb har tomonga 
alanglar, gohida hamrohiga so‘z qotib qo‘yar, le-
kin Yavtux indamas, Dorosh bo‘lsa o‘zi kamgap 
edi. Osmon tim qorong‘i, olisdan bo‘rilarning 
uvillagan ovozi kelar, itlarning vovillagani ham 
allanechuk vahimali edi.
– Uvillayotgan bo‘ri emas, boshqa bir narsaga 
o‘xshaydi, – dedi Dorosh. Yavtux indamadi. Fal-
safashunos ham hech narsa deyolmadi.
Ular butxonaga yaqinlashib, uning eskirgan 
yog‘och peshtoqi tagiga yetdilar. Butxonaning 
xarobaligi, bu atrofning egasi bo‘lgan boy, Xu-
doni yig‘ishtirib qo‘yib, o‘z imonini ham o‘ylama-
ganligini ko‘rsatar edi. Yavtux bilan Dorosh yana 
uni yolg‘iz tashlab chiqib ketdilar. Butxonaning 
ichi o‘sha-o‘sha, kecha qanday vahimali bo‘lsa, 
hali ham shunday. U bir zum to‘xtadi. La’nati 
ajinaning tobuti o‘rtada turibdi. «Qo‘rqmayman, 
Xudo haqqi qo‘rqmayman!» dedi-da, yana gir atro-
fini chizib, bilgan duolarini o‘qiyverdi. Kishining 
vahimasi keladigan jimjitlik. Lipillab yonib turgan 
shamlardan butxona yorug‘. Falsafashunos bir 
varaqni ochdi, keyin yana bir varaqladi, keyin qa-
rasa, kitobda yo‘q narsalarni o‘qiyotgan ekan. Quti 

---