Kdhfhffhhjhj

Yadroni tashkil etuvchi proton va neytronlarning xususiyatlari.
Atom yadrosi ikki xil element zarralar- proton va neytronlardan iboratdir. Protonning massasi ( ) taxminan neytronning massasi ( )dan 2000 marta kata.
Proton musbatzaryadli, zaryad miqdori elektron zaryadiga teng, isjorasi qarama- qarshi. Neytron- zaryadsiz neytral zarra.
Proton va neytronlar xususiy momentga, spinga ega ( ) bo’lgan Fermi- Dirak statistikasiga bo’ysunuvchi fermionlardir.
Atom fizikasidan ma’lumki, zaryadli, massali elektron mexanik momentga ega bo’lishi bilan bir vaqtda magnit momentga ham ega bo’lishi kerak.
Protonning zaryadi, spini elektron zaryadi va spiniga teng, massasi esa kata bo’lgani uchun magnit momenti Bor magnetonidan kichik bo’lishi kerak:
(Bor magnetoni). (4)
Protonning magnit momenti qiymat jihatdan yadro magnetoniga teng bo’lishi kerak: Lekin protonning magnit momentikutilgan qiymatdan dan kata bo’lib 2,79 ekanligini ko’rsatadi. Neytron ham neytral zarra bo’lishiga qaramasdan magnit momentga ega ekan. Neytronning magnit momenti . Magnit momentining ishorasi manfiyligi spin yo’nalishiga qarama- qarshi yo’nalishda ekanligini bildiradi.
Proton va neytronlar magnit momentlarining boshqacha bo’lishiligi bu zarralarning murakkab tuzilshga ega ekanligini ko’rsatadi. Proton va neytronlar magnit momentlarini proton va neytronlar markazlarida yalong’osh proton (neytron) va atrofida mezon buluti bor, ular bir- birlariga uzviy almashinib turadi deyilsa tushunarli bo’ladi. Masalan: protonning magnit momentini tushuntirish uchun murkazida yalong’och neytron atrofida - mezon holatida t vaqt tursa, (1-t) vaqtda markazida yalong’och proton atrofida - mezon holatida holatida bo’lsin, u holda o’rtacha magnit momenti
= ( (5)

1-rasm
Bunda yalong’och proton ning magni momenti - mezon massasi proton massasidan 6,6 marta kichik bo’lgani uchun magnit momenti 6,6 da teng. - mezonlar magnit momenti nolga teng. (1-rasm) formuladan ko’rinib turibdiki, proton o’rtacha magnit momentini ham t vaqt ichida yalang’och va - mezon buluti va (1-t) vaqtda yalang’och va - mezon bulutidan iborat deb qarash mumkin. (2-rasm)

2-rasm
Neytronning o’rtacha magnit momenti:
= (2-r) (6)
Demak, neyrton magnit momenti nol bo’lmasdan manfiy (-1,91 ) bo’lishligi, protonning magnit momenti bo’lmasdan 2,79 bo’lishligi tushinarli.
Erkin holatda p-barqaror,n-esa radioaktiv 12 minutdan keyin yemiriladi. Yadro ichida neytron, protonlar bir-biriga o’tib turadi. Proton va neytronlarning spinlari teng, massalari deyarli teng, bir- biriga uzviy almashinib turadi, yadro kuchlari ham teng bir xil zarralar hisoblanadi, bir so’z bilan ular nuklon deb ataladi. Nuklonlar uchun yadro kuchlari bir xil bo’lgan faqat elektromagnit magnitga nisbatan ikkita erkinlik darajasiga ega bo’lgan aynan bir xil (zaryadli proton, zaryadsiz neytron) zarralardir.