Kegl cc pechat indd

Masala yechish namunalari
1. Bola og‘irligining bosim kuchi 500 N. Oyoq kiyimlarining ostki 
yuzasi 300 sm
2
. Bolaning polga beradigan bosimi nimaga teng?
B e r i l g a n:
F o r m u l a s i:
Y e c h i l i s h i:
F = 500 N
S = 300 sm
2
p = ?
S = 300 sm
2
ni m
2
ga aylantirib olamiz:
S = 300 sm
2
= 300 · 
m · 
m = 
m
2
.
= 500 · 
= 16666, (6) Pa.
Javobi: p = 16666, (6) Pa.
2. O‘lchamlari 20, 10 va 5 sm bo‘lgan g‘ishtning og‘irligi 10 N ga 
teng. G‘ishtning turli holatlari uchun tayanchga beradigan bosimlarini 
hisoblang.
B e r i l g a n:
F o r m u l a s i:
1
5
20
2
3
10
F = 10 N
l
1
= 20 sm
l
2
= 10 sm
l
3
= 5 sm
p = ?
Y e c h i l i s h i:
1-holatda g‘ishtning 
tayanch yuzasi S
1
=
l
1
· 
l
2
ga teng. S
1
= 20 sm ×
× 10 sm = 20 · 
m · 10×
× 
m = 
m
2
500 Pa.
Javobi: p
1
= 500 Pa.
2-holatda g‘isht ning ta-
yanch yuzasi S
2
l
1
· 
l
3
.
S
2
= 20 sm · 5 sm = 
= 20 · 
m · 5 · 
m = 
=
m
2
; 
= 1000 Pa.
Javobi: p
2
= 1000 Pa.
3-holatda g‘isht ning ta-
yanch yuzasi S
3
=
l
2
· 
l
3
, 
S
3
= 10 sm · 5 sm 

 10 · 
m · 5 · 
m = 
=
m
2
.
Javobi: p
3
= 2000 Pa.

---

59
Amaliy topshiriq
Massangizni va oyoq kiyimingizning ostki yuzasini bilgan 
holda tik turgan holatingizda qancha bosim berishingizni 
aniqlang. Massani maktab tibbiyot yoki jismoniy tarbiya xonasida 
o‘lchash mumkin. Yuzani topish uchun oyoq kiyimingizni katak daftar 
varag‘iga qo‘yib, chetki qismini chizib chiqing. Butun kataklar sonini 
sanang. Unga butun bo‘lmagan kataklar sonining yarmini qo‘shing. 
Hosil bo‘lgan sonni 0,25 sm
2
ga ko‘paytiring.
1. 
Kundalik turmushda bosimga doir kuzatgan tajribalaringizni 
aytib bering.
2. Nima sababdan yengil avtomobil shudgorda botib qoladi-yu, og‘ir 
traktor bemalol yuradi?
3. 
Bichish-tikish ishlarida ishlatiladigan angishvonaning vazifasini 
bila sizmi?
4. Odam yerga qaysi vaqtda ko‘proq bosim beradi: to‘xtab 
turgandami yoki yugurayotganidami?
5-mashq
1. Jismning og‘irlik kuchi va tayanchga beradigan bosimi ma’lum 
bo‘lsa, yuzani qanday hisoblash mumkin?
2. 0,02
necha paskalga teng?
3
*
. Uyning ayvoni 8 ta ustunda qurilgan. Har bir ustunning 
ko‘ndalang yuzasi 400 sm
2
. Ayvon tomiga yopilgan materiallar massasi 
1500 kg bo‘lsa, ular har bir ustunga taxminan qanday bosim beradi? 
(Javobi: 45937,5 Pa.)
4. Yuzasi 0,1 sm
2
bo‘lgan mixga 20 
N kuch bilan ta’sir etilsa, 
bosimi qanchaga teng bo‘ladi?
5. 5 Pa necha 
ga teng?
6. Parijdagi Eyfel minorasining og‘irligi 5000 kN bo‘lib, poydevori 
450 m
2
ga teng. Uning Yerga beradigan bosimini hisoblang.

---

60