Kegl cc pechat indd

Masala yechish namunasi
Gidravlik press kichik porshenining yuzasi 5 sm
2
, katta 
porshenining yuzasi 50 sm
2
bo‘lsa, bunday press kuchdan necha marta 
yutuq beradi?
B e r i l g a n:
F o r m u l a s i:
Y e c h i l i s h i:
S
1
= 5 sm
2
S
2
= 50 sm
2
bundan
= 10 marta.
Topish kerak
= ?
Javobi: 10 marta.
Amaliy topshiriq
Paskal qonunini sellofan xaltaga suv solib, tajribada tekshirib 
ko‘ring.
1. Paskal qonuni qo‘llaniladigan yana qanday qurilmalarni bilasiz?
2. Ichki bosim mavjudligini qanday tajribada ko‘rish mumkin?
3. Gidravlik press nimaning hisobiga kuchdan yutuq beradi?
4. Gidravlik press kuchdan yutuq bersa, nimadan yutqazishi 
mumkin? Bu haq da o‘ylab ko‘ring.
5. Gidravlik pressda suyuqlik o‘rniga havo ishlatilsa bo‘ladimi?

---

62
25-MAVZU
TINCH HOLATDAGI GAZ VA SUYUQLIKDA BOSIM
Oldingi mavzuda suyuqlik va gazlarda ichki bosim mavjudligi 
aytilgan edi. Bu bosimni tinch holatdagi bosim deb ham aytiladi. 
Suyuqlik yoki gazni tashkil etgan zarralar o‘z og‘irliklariga ega bo‘ladi. 
Shunga ko‘ra, har bir qatlam o‘z og‘irligi bilan pastdagi qatlamni 
bosadi. Ular to‘planib idish tubiga beriladi. Bu bosimni, shu 
ningdek, 
gidrostatik bosim deb ham yuritiladi. Uni hisoblab ko‘raylik.
30- rasm.
h
S
Δh
Suyuqlik ichida qalinligi 
h bo‘lgan qatlam olaylik 
(30-rasm). Bu qatlam o‘z og‘irligi bilan pastki qatlamga 
bosim beradi. Idish yuzasi S butun balandlik bo‘yicha 
o‘zgarmas bo‘lsin. U holda qatlamning bergan bosimi 
bo‘ladi. 
F – h qatlam og‘irligi. F = mg = 
 · V · g =  · S · h · g dan 
 g · h bo‘ladi. 
Idish tubiga berilgan bosim qatlamlar bergan bosimlar 
yig‘indisiga teng:
p = ρgh.
Unga ko‘ra, suyuqlikning idish tubiga bergan bosimi, yuzaga bog‘liq 
bo‘lmasdan, faqat suyuqlik balandligiga bog‘liq bo‘lar ekan. Buning 
isbotini quyidagi tajribada ko‘rish mumkin. 31-rasmda shakli va idish 
tubining yuzasi turlicha bo‘lgan shisha naylar keltirilgan. Naylardan 
biriga ma’lum bir balandlikkacha suv quyilsa, qolgan naylardagi 
suv sathi ham shu nay 
dagi suv sathi bilan bir xil bo‘lishi kuzatiladi.