Kimyo fani va uning vazifalari. Kimyoning biologiya, fizika va boshqa fanlar bilan bog‘liqligi

Atomdagi elektronlarning holati ana shu 4 tala kvant son bilan tasniflanadi.
Volfgang Pauli(1925 y.) prinsipiga ko’ra to’rttala kvant soni bir xil bo’lgan ikkita elektron bo’lishi mumkin emas.
Xund qoidasi.Yadro zaryadi ortishi bilan elektronlarning kvant yacheykalarni to’ldirish spin kvant soni yig’indisi qiymati maksimal bo’lish tartibida amalga oshiriladi.
elektron formulasi 1s22s12p3.
26 Kvant mexanikasining boshlanishi. Nurning ikki xil tabiati.
Kvant mexanikasi, toʻlqin mexanikasi — nazariy fizikaning juda kichik o'lchamli zarralar (elementar zarra, atom, molekula va h.k.) harakat qonunlarini oʻrganuvchi boʻlimi. XX asr boshida qator omillar — atomlarning turgʻunligi, fotoeffekt, radioaktivlik, qora jismning nurlanishi singari hodisalarni klassik mexanika va klassik elektrodinamika asosida tushuntirib berish imkoni boʻlmay qolganligi kvant mexanikasini paydo boʻlishiga olib keldi. Max Planck, Albert Einstein va Niels Bohr kabi olimlarning ishlari kvant mexanikasining yaratilishiga asos boʻldi.
Klassik fizika qonunlarini juda kichik massali zarralarga tatbiq qilishda olingan xulosalar klassik tasavvurlarni tubdan oʻzgartirishni talab qildi. Klassik fizikada qizdirilgan jism nurlanishi energiyasining qiymatlari uzluksiz boʻladi, deb faraz qilinadi. 1900-yilda M. Plank moddada elektromagnit nurlanishni muvozanatda boʻlish shartini tadqiq qildi. U nurlanish energiyasi chiqayotganda yoki yutilayotganda faqat uzlukli (kvantlangan) qiymatlargagina ega boʻlishi mumkinligi toʻgʻrisidagi gipotezani ilgari surdi. 1905-yilda A. Eynshteyn yorugʻlik tushayotgan metallardan tashqariga elektron chiqish hodisasi (fotoeffekt) ni tekshirib, energiya faqat yutilib yoki chiqibgina qolmay, u nurlanish kvanti — foton koʻrinishida ham mavjud boʻladi, degan xulosaga keldi. Foton energiyasi �=ℎ� ga teng, bunda ℎ — Plank doimiysi, � — elektromagnit nurlanish chastotasi.
Rentgen nurlarining xosil qilish usuli shuni ko’rsatib turibdiki, ularning xosil
bo’lish tez uchuvchi elektronlarning to’htatilishi bilan bog’liqdir. Uchuvchi
elektron elektron elektr va magnit maydonlari bilan o’ralgan, chunki
xarakatlanayotgan elektr tokni xosil qiladi. Elektronning to’xtilishi yoki
sekinlashtirilishi uning atrofidagi magnit maydonning o’zgarishiga olib keladi.
Magnit yoki elektr maydonning o’zgarishi esa, ma’lumki elektromagnit to’lqinlar
nurlanishini keltirib chiqaradi.Bu elektromagnit to’lqinlar rentgen nurlari
ko’rinishida kuzatiladi. katoddan chiqayotgan nurlar to’plami
xuddi yorug’lik nurlari singari to’g’ri chiziq bo’ylab tarqaladi. Lekin yorug’lik
nurlaridan farqli o’laroq katod nurlari magnit va elektr mayonlaridan og’ish
(chetlanish) hususiyatiga ega bo’lgan.

27  d va f elemetlarning atomida elektronlarning taqsimlanishi.
d-orbitallarni to'ldirish boshlanishidan oldin to'ldiriladi. Bu shuni anglatadiki, keyingi d-elementning elektron qobig'iga qo'shilgan har bir yangi elektron, to'ldirish printsipiga muvofiq, tashqi qobiqqa emas, balki undan oldingi ichki pastki qavatga tushadi. Kimyoviy xossalari Ushbu elementlarning har ikkala ko'rsatilgan qobiq elektronlarining reaktsiyalarda ishtirok etishi bilan aniqlanadi.
d-elementlar uchta o'tish seriyasini hosil qiladi - mos ravishda 4, 5 va 6-davrlarda. Birinchi o'tish seriyasi skandiydan sinkgacha bo'lgan 10 ta elementni o'z ichiga oladi. U 3d-orbitallarning ichki tuzilishi bilan tavsiflanadi. 4s orbitali 3d orbitaldan oldinroq to'ldiriladi, chunki u kamroq energiyaga ega (Klechkovskiy qoidasi).
d-elementlar asosiy o'tish elementlari deb ataladi. Ularning atomlari d-sub qobiqlarning ichki tuzilishi bilan tavsiflanadi.
D - orbitallarning elektronlari tashqi orbitalning S - elektronlari tugagandan keyin kimyoviy reaksiyalarda ishtirok etadi. Kimyoviy birikmalar hosil bo'lishida oxirgi elektron sathining d - orbitallari elektronlarining hammasi yoki bir qismi ishtirok etishi mumkin. Bunday holda, turli valentlik holatlariga mos keladigan birikmalar hosil bo'ladi. O'tish metallarining o'zgaruvchan valentligi ularning xarakterli xususiyatidir (II va III yon kichik guruhlarning metallari bundan mustasno). Guruhlarning IV, V, VI, VII yon kichik guruhlari metallari birikmalar tarkibiga ham eng yuqori valentlik holatida ham (guruh raqamiga toʻgʻri keladi) ham, quyi valentlik holatlarida ham kirishi mumkin. Masalan, titan 2-, 3-, 4-valentlik holatlari bilan, marganets uchun esa 2-, 3-, 4-, 6- va 7-valentlik holatlari bilan tavsiflanadi. —F-elementlari davriy jadvaldagi atomlari f-orbitalni valent elektronlari orqali yuqori quvvat bilan egallab turuvchi elementlar blokidir.
Blok tarkibiga lantanoidlar va aktinoidlar kiradi.
Ushbu blokga kiritilgan elementlarning elektron konfiguratsiyasi aslidan farq qilishi mumkin.Bu esa Klechkovskiy qoidasining aniqlash uslubiga toʻgʻri keladi. Ushbu blok ikki guruhga boʻlingan:

1. 
   4f orbitallarida elektronlari boʻlgan elementlar- lantanoidlardir,
   
2. 
   5f orbitalida elektronlari boʻlgan elementlar- aktinoidlardir.
   

Avvaldan aktiniy va lantan yoki lutesiy va lavrensiy elementlaridan qaysilarini ushbu guruhlarga kiritish toʻgʻrisida bahs-munozaralar mavjud. Sababi shundaki, tashqi elektron qatlamida joylashgan f — elektronlar soni faqat 14 tagacha boʻlishi mumkin F elementlarning barcha oksidlanish darajasidagi ionlari (Th ⁴⁺ dan tashqari) ham kation, ham anion shakldagi eritmalarda turli xil ranglarga ega, bu f-s va f-d elektron oʻtishlarning qulayligi bilan bogʻliq.
28 Kvant sonlari. Atomlarda elektron pog‘onalarning tuzilishi