Kimyoviy-texnologiyalar fakulteti «oziq-ovqat texnologiyasi» kafedrasi «analitik fizik kolloid kimyo»

Laboratoriya ishi № 33..
KIMYOVIY REAKSIYALARNING TEZLIK KONSTANTASINI ANIQLASH
Ishning mavzusi va maqsadi: Kislotali muhitda atsetonni yodlash reaksiyasining tezlik konstantasi aniqlanadi.
Laboratoriya ishini bajarish uchun kerakli qurilma va reaktivlar: 0,1n KJ eritmasi, 1n HCl, kolba,sekundomer, Na₂S₂O₃, atseton, kraxmal eritmasi, byuretka, shtativ, distillangan suv.
1 )

1. 
   Atsetonni yodlash reaksiyasi
   
   
   
   
2. 
   Anion yod bilan reaksiyasiga kirishadi:
   

2)
Birinchi bosqich tezligi sekin, ikkinchi bosqich esa juda katta tezlik bilan oxirigacha boradi.Ma’lumki, bosqichma – bosqich boradigan jarayonlar tezligi eng sekin kechadigan bosqich tezligi bilan aniqlanadi.Shuning uchun jarayonning umumiy tezligi sekin boruvchi – birinchi bosqich tezligi bilan o‘lchanadi. Binobarin, reaksiyaning tezligi atseton va vodorod ionlari (katalizator) konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi. Reaksiya davomida kislota (HJ) hosil bo‘lishi, H⁺ ionlarining ortib borishiga va reaksiyani yanada tezlashishiga olib keladi. Reaksiya davomida katalizator rolini bajaruvchi moddalar hosil bo‘lishi bilan boradigan reaksiyalar avtokatalik reaksiyalar deyiladi.
Atsetonni yodlash reaksiyasining tezligi
-dc/dt=K( - C_x ) ( + C_x ) tenglama bilan ifodalanadi.
( + C_x ) da + - ishora reaksiya davomida H⁺ ionlarning ortib borishini ko‘rsatadi.
– atsetonning boshlang‘ich konsentratsiyasi, mol/l
– vodorod ionlarining boshlang‘ich konsentratsiyasi, mol/l
C_x - t vaqt ichida reaksiyaga kirishgan atsetonning konsentratsiyasi 
Bunda: K=2,303/t ( - ) ∙ lg∙ ( + C_x )/ - C_x ) (???) kelib chiqadi.
Laboratoriya ishini bajarish tartibi:
Yodning 0,1n eritmasidan pipetka yordamida 25 ml olib 250 ml hajmli o‘lchov kolbasiga quyiladi. Unga HCl ning 1n eritmasidan 25 ml hamda distillangan suvdan 190 ml qo‘shiladi. Kolbani termostatga joylashtirib, 10 - 20 daqiqa o‘tgach 2 ml atseton (zichligi 0,792 g/ml) solinadi va kolbaning belgisigacha distillangan suv solib, tez chayqatiladi.
Yodning boshlang‘ich konsentratsiyasi aniqlanadi. Buning uchun pipetka yordamida 25 ml aralashmadan olib oldindan titrlash kolbasiga solib qo‘yilgan (15 ml) NaHCO₃ ning 0,1n eritmasi ustiga quyiladi va2-3 tomchi kraxmal ishtirokida Na₂S₂O₃ ning 0,01n eritmasi bilan titrlanadi.
Bunda quyidagicha reaksiya boradi: