Kinetika va kataliz faniga kirish maqsad va vazifalari. Kimyoviy reaksiyalarning tezligi va mexanizmi

---

1 Ma‘ruza: 
KINETIKA VA KATALIZ FANIGA KIRISH MAQSAD VA VAZIFALARI. KIMYOVIY 
REAKSIYALARNING TEZLIGI VA MEXANIZMI. 
Reja: 
1. Kinetika va kataliz faniga kirish. 
2. Reaksiyalarning ketish tezligi. 
3. Reaksiyalarga ta‘sir qiluvchi omillar. 
Tayanch so’z va iboralar: kinetika, termodinamika ,katalizator ,tempratura, bosim, qaytar va 
qaytmas reaksiyalar,monomalekulyar,bimalekulyar,uch malekulra 
Kimyo kinetika kimyoviy reaksiyalarning tezliklari haqidagi ta‘linot bo‘lib, tezliklari, 
kinetikadagi reaksiyalarning tezliklari, ularga ta‘sir qiluvchi faktorlar o‘rganiladi. Kimyoviy 
reaksiyalarni tekshirishda ikki amaliy masala muhim amaliy ahamiyatga ega. Bularning 
birinchisi reaksiyaning muvozanati qaror topgandagi unumi, ya‘ni ayni sharoitda dastlabki 
moddalarning oxirgi mahsulotlarga o‘tishining maksimal darajasi va ikkinchisi reaksiyaning 
borish tezligidir. Reaksiyaning muvozanat holatidagi unumini hisoblashni termodinamika 
o‘rganiladi. Lekin jarayonning qancha davom etishi kimyoviy kinetikada tekshiriladi. 
Kimyoviy jarayonlarni boshqaruvchi muhim faktlar, omillar to‘rtta: 
1.Tempratura 
2.Bosim 
3.Reaksiyaga kiruvchi moddalarning konsentratsiyalari 
4.Katalizatorlar 
Bu to‘rtta faktorning uchtasi (temperatura, bosim va reaksiyaga kirishuvchi moddalarning 
konsenratsiyalari) reaksiyaning kuzatiladigan tezligiga ham, muvozanatiga ham ta‘sir etadi: 
to‘rtinchisi esa faqat reaksiya tezligiga ta‘sir etadi. Ba‘zi reaksiyalar (H2+Cl2=2HCl) tezligiga 
yorug‘lik ham ta‘sir qiladi, shu bilan birga jarayonni boshqaruvchi muhim omillar biri 
moddalarning tabiati. 
Kimyoviy kinetika qonunlari eritmalarda boradigan reaksiyalarni tekshirish natijasida 
topilgan quyidagi ikki prinsipga asoslanadi: 
1. Reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentratsiyalari