Kiris h I bob
– ilovа Aqliy xujum qoidalari
Download 1.65 Mb.
|
Geografiya darslarida zamon
- Bu sahifa navigatsiya:
- – ilovа Mаvzu yuzаsidаn ko‘rgаzmаli mаteriаllаr
- Blis - so‘rov sаvollаri
- 2. 4. Iqtisodiy geografiyada o‘quv sayri va uni tashkil qilish
- Ta’limni – tarbiyadan, tarbiyani esa ta’limdan ajratib bo‘lmaydi-bu sharqona qarash, sharqona hayot falsafasi.
- Barkamol avlod – mamlakatimizni rivojlantirishda hal qiluvchi kuch. Ma’rifat gazetasi 2012 yil 18 – fevral soni)
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
- 36970,9 112,2 1261592,9 109,8
|
1 – ilovа
Aqliy xujum qoidalari: Bir biringizni baxolamang va tanqid qilmang. Taklif qilinayotgan g‘oyalarni, ularni xattto fantastik va aqlga sig‘maydigan darajada bо‘lsa xam baxolamang – xama narsa mumkin. Tanqid qilma – barcha aytilgan fikrlar teng qiymatga ega. Gapirayotganlarni bо‘lma. E’tiroz bildirma. Maqsad miqdordir. Qancha kо‘p g‘oya aytilsa shuncha yaxshi: yangi va qimmatli g‘oyalar paydo bо‘lish extimoli ortadi. G‘oyalar takrorlanganda xafa bо‘lma va e’tiroz bildirma. Xayollarni junbushga kelishiga quyib ber. Xayollaringizga kelgan g‘oyalarni, ular fikricha qabul qilingan sxemalarga tо‘g‘ri kelmasa xam tashlab yuborma. Bu muammo faqat ma’lum bо‘lgan usullar bilan yechilishi mumkin deb о‘ylama. 2 – ilovа 
3 – ilovа Mаvzu yuzаsidаn ko‘rgаzmаli mаteriаllаr 
Mаmlаkаt tаshqi sаvdo аylаnmаsi ko‘rsаtkichlаrini quyidаgichа tаhlil qilish: 
Blis - so‘rov sаvollаri: 1. Sizningchа tаshqi iqtisodiy аloqаlаrdа qаysi tаrmoqlаr istiqbolli vа rаqobаtbаrdosh mаhsulot ishlаb chiqаrish imkoniyatlаrigа egа? 2.Dunyoning yozuvsiz xаritаsigа O‘zbekiston bilаn iqtisodiy аloqаdаgi dаvlаtlаr tаshqi sаvdo аloqаlаri tаrtibi vа miqdorini belgilаng? 3.Tаshqi iqtisodiy аloqаlаrdаgi ustuvor yo‘nаlish vа geogrаfik jio‘аtlаrni аsoslаng? 
2.4. Iqtisodiy geografiyada o‘quv sayri va uni tashkil qilish O‘quy sayrida iqtisodiy geografik obektlarni kuzatish o‘lkashunoslik materiallari to‘plash va korxonlarni ishlab chiqarish bilan tanishish o‘quvchilarni xo‘jalik ilg‘orlari bilan tanishtiriladi. Har bir o‘quv sayri Iqtisodiy geografiyada o‘quv sayri mahalliy sanoat va qishloq xo‘jalik va transport korxonasiga belgilangan reja asosida o‘tkaziladi. U o‘quv dasturida belgilangan vazifalarni bajarish bilan bir qatorda o‘z o‘lkasi, Vatanni uning iqtisodiy rivojlanish haqidagi hayotiy faoliyati bilan tanishitirish orqali ularni jamiyat, halq ishiga faol ishtirok etishga qobiliyatli kishilar bo‘lib yetishishiga katta yordam beradi. Iqtisodiy geografik sayr uchun obekt tanlash bir oz qiyindir. Chunki boradigan obekt o‘quvchilar uchun qiziqarli va rejadagi savollarga javob berishi lozim. Shuni hisobga olib bizningcha qishloq maktabi o‘quvchilari qishloq xo‘jalik obektiga, shahar maktabi o‘quvchilarni sanoat obektiga olib borish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Lekin vaqti-vaqti bilan ularni almashtririb shaharliklar qishloqqa, qishloqdagilar shaharga sayr uyushtirib turishini ham ununtmaslik kerak. Iqtisodiy geografik o‘quv sayrini o‘tkazishdan oldin o‘qituvchi va o‘quvchilar tayyorgarlik ko‘radilar, boriladigan iqtisodiy obekt haqida ilmiy kitoblardan materiallar to‘playdi. Sayrning muvafvqqiyatli o‘tishi o‘qituvchi mahoratiga, tajribasiga, usul tanlashiga bog‘liq. Ekskursiya obekti qilib Qarshi yog‘-zavodi tanlandi. Bir hafta oldin zavodga borib uning ma’muriyati bilan sayr haqida kelishib, ruxsatnoma olinadi. O‘quvchilar bilan ham savol javoblar o‘tkazilib ularning tayyorgarligi sinab ko‘rildi. O‘quvchilar uch guruhga ajratiladi. Har bir guruhga vazifalar belgilab berildi. Ushbu sayr “Oziq ovqat” sanoati mavzusi o‘tilgandan so‘ng o‘tkazilishi maqsadga muvofiqdir. Sayirda quyidagi maqsadlar ko‘zda tutiladi. -o‘quvchilarni oziq – ovqat sanoati mahsuloti yog‘ ishlab chiqarish jarayonlari bilan tanishtirish. -zavodning qurilishi va iqtisodga doir materiallar bilan tanshish. -zavod ishchilari va ularga yaratilgan sharoit bilan tanishish. Yuqoridagi maqsadni amalga oshirish uchun quyidagi reja tuzib olindi: Korxonaning nomi Geografik o‘rnini iqtisodiy baholash. Korxonaning tashkil etilishi. Qanday mahsulotlar ishlab chiqaradi. Iqtisodiy aloqalari. Hom ashyo va energiya bazasi. Ishchilar soni, tarkibi, sharoiti, ta’minoti Zamonaviy texnologiya bilan qurollanishi. Ishlab chiqarish sexlaridagi ishlab chiqarish jarayoni . Korxonaning rivojlanish istiqbollari. Sayr korxona xovlisida zavod muxandisi suhbati bilan boshlandi. U zavod hududida yurish qoidalari, texnika xavfsizligiga rioya qilish bo‘yicha reja asosida suhbat o‘tkazdi. O‘quvchilar suhbat tafsilotlarini daftariga yozib o‘tkazdi. O‘quvchilar suhbat tafsilotlarini daftariga yozib bordilar. Zavod ma’muriyati idorasida qo‘yilgan iqtisodiy diagramma va jadvallarni chizib oldilar. Suhbatdan so‘ng o‘quvchilar zavod sexlariga bo‘linib ishlab chiqarish jarayonlari, texnologiyasi bilan tanishib, ishchilar bilan suhbatlashdilar. O‘zlarini qiziqtirgan savollarga javob oldilar. O‘quvchilar sayrdan so‘ng maktabga qaytganlarida sayr paytida olingan ta’surotlari asosida har bir guruh alohida –alohida hisobot tayyorlaydi. Yig‘ilgan materiallar maktab geografiya xonasi yoki o‘lkashunoslik muzeyiga quyiladi. O‘quvchilar bilan birinchi yig‘ilishda sayrdan olingan bilimlari tekshirib ko‘rildi. Guruh rahbarlari ma’ruza qildilar va o‘quvchilarning fikr almashinuvlari o‘tkazildi. Hisobotda jumladan quyidagilar yozilgan edi. Qarshi yog‘ zavodi Qarshi shahrida joylashgan. Zavodning georafik o‘rni temir yo‘lga, avtomobil keltirish, mahsulotni chetga chiqarish uchun qulaylik tug‘diradi. Zavodga chigit viloyatdagi paxta tozalash zavodlaridan olib kelinadi. Zavodda Singapur bilan hamkorlikda yog‘ni qadoqlash sexi mineral suv qadoqlash sehi ishga tushirilgan. Yog‘ 1,5 kg li idishlarda suv esa 0,5 l idishlarda qadoqlanmoqda. O‘quvchilar ikkinchi yig‘ilishda o‘zlari tayyorlagan materiallarni namoyish qildilar.
Qarshi shahrining karta – chizmasi Yog‘ ishlab chiqarishning o‘sish diagrammasi. Zavodning ishlab chiqarish aloqalari Sayrda to‘plangan mahsulotlar namunasi. Fotorasmlar Zavodning ishlab chiqarish jarayonlari chizmasi O‘quvchilar bilan qishloq xo‘jalik korxonalariga ham sayr uyushtirish mumkin.bu esa qishloq maktablari uchun yaqin soha va qulaydir. Qishloq maktabi o‘quvchilarning ota-onalari shu korhonada mehnat qiladilar va ulr ota-onalariga ayrim sohalarda yordam berib keladilar. Shirkat xo‘jaligiga uyushtiriladigan sayr shirkatning idorasidan boshlanadi. So‘ngra belgilangan obektlarga boriladi. bunday sayrlarni “Qishloq xo‘jalik” mavzusi o‘tib bo‘lingandan so‘ng uyushtirilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. O‘quv sayridan quyidagi maqsad ko‘zda tutiladi. -Shirkatning dehqonchiligi, ixtisosi va ishlab chiqarish jarayonlari bilan tanishish. -Chorvachiligi uning turlari, mahsuldoriligi. -ishchilar bilan suhbat ularning turmushi bilan tanishish. Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun har bir guruh o‘z rejasini tuzib chiqadi. Birinchi guruh shirkatining geografik o‘rni, uning qishloq xo‘jaligiga ta’siri va shirkatning tashkil topish tarixini. Ikkinchi guruh suv ta’minoti, yerlari tuzilishi, ekin turlari va maydoni, paxta maydoni hosildorligi, yalpi hosil, mexanizatsiyalashuvi. Uchinchi guruh Chorvachilik, uning turlari, soni, parrandachilik mahsuldorligi, boqish sharoiti, ozuqa bazasi, rentabelligi, shirkat iqtisodida chorvachilikning roli va dehqonchilik bilan aloqadorligi. To‘rtinchi guruh Agrotexnikaning qo‘llanishi, mehnat unumdorligi, bir kishiga to‘g‘ri keladigan sohalardagi mahsulot, turmush sharoiti va istiqbolari. Bunday sayrlar paytida o‘quvchilar aniq reja asosida ishlab xo‘jalik iqtisodiyotini aniq tasavvur qiladilar. Bu esa ularning nazariy bilimlarini amalda sinab ko‘rish imkoniyatini beradi va qishloq xo‘jaligini puxta bilib olishga yordam beradi. Shirkat xodimlari o‘quvchilar bilan o‘z ishlab chiqarishlari haqida suxbat o‘tkazadilar. O‘quvchilar shirkatga uyushtirilgan sayrdan mamnun bo‘lib, qaytdilar. To‘plangan materiallar asosida hisobot tayyorlaydilar va uni to‘garak yig‘ilishida muhokama qiladilar. O‘tkaziladigan o‘quv sayrlari natijasida o‘quvchilarda mehnat tarbiyasi, ta’limi va kasb tanlashga o‘rgatish ishlari muvaffaqiyali amalga oshiriladi. Ta’limni – tarbiyadan, tarbiyani esa ta’limdan ajratib bo‘lmaydi-bu sharqona qarash, sharqona hayot falsafasi.4 I.A. KARIMOV X U L O S A Ta’lim va tarbiya mamlakat samaradorligi hamda raqobatdoshligini oshirishning muhim omillaridandir. Oliy o‘quv yurtlarida maxsus va umumiy o‘rta ta’lim maktablarida yangi avlodni kamol toptirishda qaratilgan ta’lim-tarbiya ishlarini yana yuqori pog‘onalarga ko‘tarish pedagoglarning oldiga (qo‘ygan) turgan eng asosiy vazifalardan biridir. 2012 yil 16 – 17 fevral kunlari “ Yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash – mamlakatni barqaror taraqqiy ettirish va modernizatsiya qilishning eng muhim sharti” mavzusidagi xalqaro konferensiyada “ Ta’lim tizimini tubdan isloh etish odamlarimizning ongu tafakkuri va dunyoqarashining o’zgarishi, ularning siyosiy va grajdanlik faolligini, o’z kelajagiga bo’lgan ishonchini oshirishning eng muhim omili va mustahkam asosiga aylandi ”2 deb ta’kidlaydi Prezident I.A.Karimov o’z ma’ruzasida. ( Barkamol avlod – mamlakatimizni rivojlantirishda hal qiluvchi kuch. Ma’rifat gazetasi 2012 yil 18 – fevral soni) “Ta’lim to‘g‘risida”, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonunlari hamda Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasida umumiy o‘rta ta’limni tashkil etish to‘g‘risi”da 1998 yil 13 maydagi 203-sonli qarorini bajarish va uni hayotga tadbiq qilish ishlarini shunday darajaga ko‘tarish zarurki, u barcha yoshlarimizni chuqur va puxta bilim olishlarini erkin fikrlovchi shaxs bo‘lib yetishishlarini, kerakli malaka va ko‘nikma hosil qila olishlarini ta’minlay olish. Bu borada Davlat ta’lim standartlariga muvofiq ijodiy izlanish, zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyani joriy etish fanlarning yutuqlaridan foydalanish, ilg‘or tajribalarni ko‘lamli ravishda amalga oshirish va yanada samarali davom ettirish talab qilinadi. Barcha fanlar qatori o‘quvchilarga geografiyadan bilim berishda vatanparvarlik tarbiyasiga, maktab ta’limida alohida e’tibor berish kerak. Uni yetarlicha amalga oshirish har bir o‘qituvchining to‘laqonli burchidir. Geografiyadan bilim berishda hozirgi kun talablari darajasiga ko‘tarish, uning ilmiyligini oshirish, darslarning samarali o‘tishini ta’minlash, o‘qituvchilar oldiga turgan dolzarb masalalardan hisoblanadi. Vatanparvarlik-ona vatanimiz bilan faxrlanish, mamlakatimiz qudratini mustahkamlash uchun halol mehnat qilish, milliy mustaqilligimizni himoya qilishga tayyor bo‘lib turish g‘oyalarini yoshlar ongiga singdirishga muhim ahamiyatga ega. Xalqimizning tarixi qadim-qadimlarga borib taqaladi. Bu boy tarixni hali o‘qilmagan sahifalarini holisona o‘rganish va uni yoshlarga o‘rgatish, vatanparvarlik tarbiyasining muhim omilidir. Yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, bolalar bog‘chalari umumiy ta’lim va hunar-texnika maktablari, maktabdan tashqari tarbiya muassasalari, jamoat tashkilotlari, yoshlar ittifoqi tashkiloti hamda ota-onalar zimmasiga yuklatilgandir. O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi unda yashayotgan barcha xalq va elatlarning ma’naviy jihatdan yangicha mazmun bilan boyib, kamol topib borishi uchun keng yo‘l ochib berdi. Xulosa qilib aytganda “ transport geografiyasi” mavzusini o’qitishda ta’lim texnologiylaridan geografiya darsida foydalanish mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishi, nomoddiy ishlab chiqarish sohasi va tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlanishida katta ahamiyatga ega ekanligi, malakat tabiatni , atrof – muhitni muhofaza qilish vatanparvarlik g‘oyalarini shakllantirishda eng muhim omil bo‘lib hisoblanadi. BMI ning I bobida O‘zbekiston geografiyasini ta’lim –tarbiyaviy vazifalari, ta’limda innovatsion texnologiyalarning o‘rni, xususan, geografiya ta’limida yangi pedagogika texnologiya, geografiya ta’limini amalga oshirishda interfaol usullarda foydalanish, Iqtisodiy geografiya fanini o‘qitishda texnika vositalaridan foydalanish masalalari yoritildi. Ma’lumki, axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan dars jarayonida samarali va o‘z o‘rnida foydalanilganda ku`tilgan natijalarni beradi. O‘quvchi tasavvurini kengaytirib, ilm egallashga bo‘lgan rag‘batini kuchaytiradi. Bunda shubhasiz, pedagogik salohiyati, bilimi va tajribasi, muhim ahamiyat kasb etadi. Demak, dars zamonaviy texnologiyalar asosida tashkil etilar ekan, ilm-fan yutuqlarining barcha imkoniyatlarini o‘zida qamrab olishi o‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlariga mos kelishi aniq begilangan maqsadlarga xizmat qilishi talab etiladi. Pedagogik texnologiya, innovatsion texnologiya, interfaol usullardan foydalangan darsning samaradorligini oshishi o‘quvchilarga bilim va ko‘nikmalarning shakllanishida muhim ahamiyatga ega ekanligi bayon qilindi. Pedagogik texnologiya, innovatsion texnologiyalardan va interfaol tushunchalari yaratildi. BMI ning II bobida Maktab darsligi bilan ishlash, ta’lim jarayonida sinfda va sinfdan tashqari bajariladigan ishlar, Qashqadryo viloyati transport geografiyasi, “ Transport geografiyasi” mavzusini ta’lim texnologiyalari asosida o’qitish, iqtisodiy geografiyada o‘quv sayri va uni tashkil qilish mavzulari yoritilib, o’quvchilarga transport geografiyasi haqidagi bilim va ko’nikmalarni berish davomida vatanparvarlik va vatanga mehr hamda g’urur hissini shakllantirishni o’z oldimizga maqsad qilgan edik. Tpansport tarmoqlaridan foydalanishda hududning tabiiy sharoiti, ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlarini, geografiya darslarida va sinfdan tashqari ma’lumotlar asosida o‘quvchilar ongiga singdirishning qulay ta’lim texnologiyalari asosida bayon qilindi. 8 - sinfda geografiya darsi mashg‘ulotlari bayoni noan’anaviy uslublar asosida mashg‘ulotlar olib borish bayon qilindi. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, ta’lim texnologiyalaridan foydalangan holda dunyoviy bilimlar va mahalliy ma’lumotlardan foydalanib geografiya darslarini tashkil etish barkamol avlodni tarbiyalashda muhim ahamiyatga egadir. Yuqoridagilarni tahlil qilgan ta’lim ustuvorligini ta’minlashda quyidagilarni tavsiya etamiz: Yuqori ilmiy-pedagogik darajada dars berish; O’zbekiston transport geografiyasini o’rgatishda mahalliy materiallardan to’liq foydalanishni ta’minlash; Muammoli ma’ruzalar o‘qish, darslarni savol-javob tarzida qiziqarli tashkil etish; Zamonaviy pedagogik texnologiyalardan va multimediya qo‘llanmalardan foydalanish; Talabchanlik tinglovchilar bilan individual ishlash ijodkorlikka undash; Erkin muloqot yuritishga ijodiy fikrlashga o‘rgatish, ilmiy izlanishga talab qilish va boshqa tadbirlar ta’lim ustuvorligini ta’minlaydi; O‘qitishning zamonaviy pedagogik texnologiyalarini amalga joriy qilish. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROYXATI
1 I.A. Karimov “Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch”. Toshkent “Ma’naviyat”-2008 62-bet. 2 I. Karimov-«Barkamol avlod orzusi» -T.1999-yil 88-bet 3 Мамлакатимизда темир йўл транспортининг ривожланиши ва бошқариши “Ўзбекистон темир йўллари” Миллий компанияси орқали амалга оширилади. 4 I.A. Karimov “Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch”. Toshkent “Ma’naviyat”-2008 62-bet. Download 1.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||