Kirish Amaliyot mavzulari

1. 
   Kirish
   
2. 
   Amaliyot mavzulari
   

1. Xo’jalik yurituvchi subyektlarni buxgalteriya apparatining tashkiliy tuzilmasi
2. Xo’jalik yurituvchi subyektlarda buxgalteriya hisobini tashkil etishning huquqiy va metodologik asoslari
3. Buxgalteriya hisobini tashkil etish
4. Buxgalteriya hisobida hujjatlar aylanishini tashkil etish va saqlash
5. Axborotlarni elektron tarzda jamlash va taqdim etish
6. Buxgalteriya hisobi faoliyatining yakuniy bosqichi
7. Buxgalteriya hisobi ma’lumotlari asosida taqdim etiladigan boshqa hisobotlar (Soliq hisoboti yoki statistik hisobot)
8. Iqtisodiy ma’lumotlarni umumlashtirib, tahlil qilib, real ma’lumotlarga ega bo’lish
III. Amaliyot bo’yicha xulosa
IV.Ilovalar


Kirish.
O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida tobora jadallashib borayotgan raqobatbardoshlik xususiyatiga ega bo‘lgan bozor munosabatlari yangi iqtisodiy zarurat deb hisoblangan buxgalteriya hisobi va auditni tashkil etish, ularning huquqiy bazasini yanada mustahkamlash va ularning uslubiyotini takomillashtirishni talab etmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 fevraldagi 4611 sonli “Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o‘tish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” ga qarori qabul qilinishi mamlakatimizda buxgalteriyani xalqaro standartlarga o‘tishiga bir turtki bo‘ldi. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o‘tishni jadallashtirish orqali xorijiy investorlarni zarur axborot muhiti bilan ta'minlash va xalqaro moliya bozorlariga kirish imkoniyatlarini kengaytirish, shuningdek, hisob va audit sohalari mutaxassislarini xalqaro standartlar bo‘yicha tayyorlash tizimini takomillashtirish to‘g‘risida keltirilgan.
Albatta, har qanday islohotning to‘g‘ri, o‘z vaqtida yuritilishi kadrlar masalasiga, ularning sifatiga bog‘liq. Shu bois, davlatimiz rahbarining qarorida MHXS bo‘yicha kadrlar tayyorlash masalasiga alohida e'tibor qaratilgan. Darhaqiqat, bu borada eng asosiysi, aksiyadorlik jamiyatlari, tijorat banklari, sug‘urta tashkilotlari va yirik soliq to‘lovchilarini 2021 yil yakuniga qadar buxgalterlarni xalqaro sertifikatlash doirasida “MHXS bo‘yicha moliyaviy hisobot” fanini muvaffaqiyatli topshirganligi to‘g‘risida hujjatga yoxud “Sertifikatlangan xalqaro professional buxgalter (CIPA)”, “Sertifikatlangan diplomli buxgalter (ASSA)”, “Sertifikatlangan jamoatchi buxgalter (SRA)” va “Xalqaro moliyaviy hisobot bo‘yicha diplom (DipIFR)” sertifikatlaridan biriga ega kamida uch nafar mutaxassis miqdorida MHXSni sifatli qo‘llash uchun yetarli bo‘lgan buxgalteriya xizmati xodimlari bilan ta'minlash masalasidir. Ana shu o‘ta zalvorli va hal qiluvchi masala hal etilsa, qo‘yilayotgan vazifa sifatli uddalanadi.

1. 
   “JIZZAXIZVEST” MCHJ buhgalteriya aparatining tashkiliy tuzilmasi.
   

Mamlakatimizda tashkil etilgan “JizzaxIzvest” MCHJ o’z faoliyatini 6 yil davomida ohak ishlab chiqarish bilan amalga oshirmoqda. Gidratli ohak - yuqori dispersli kukunsimon maxsulot uni bo‘lakli yoki maydalangan ohakni so‘ndirib, quritish yo‘li bilan olinadi. Ohak xamiri tuyilgan yoki bo‘lakli ohakni so‘ndirilgan xamirsimon maxsuloti. Tarkibi Mg(OH)₂, Ca(OH)₂ – 50-55% dan ortiq mexanik bog‘langan suv 50-45% dan iborat. So‘ndirish paytida ajralib chiqayotgan ohak haroratga qarab quyi termik (harorati 70⁰S past) va yuqori termik (harorati 70⁰S dan yuqori) bo‘ladi. So‘ndirish tezligiga qarab esa ohak tez sinuvchan (8 minutgacha) sekin so‘nuvchi (15 minutdan ko‘p) o‘rtacha so‘nuvchi 15 minutdan ko‘p bo‘lmaganlariga bo‘linadi. Ohakning eng muhim sifat belgilari: aktivlik -so‘ndirilishiga moyil bo‘lgan CaO, Mg oksidlarning foiz miQdori; so‘ndirilmagan zarrachalar miqdori, (o‘ta kuygan, chala kuygan) so‘nish vaqti.
“JizzaxIzvest” MCHJ tashkiliy tuzilmasini ko’radigan bo’lsak.

1. 
   Bosh tasischi
   
2. 
   Korxona bosh direktori
   
3. 
   Bosh menendjer
   
4. 
   Bosh buhgalter
   

• 
  Yordamchi buhgalter (ishlab chiqarish bo’yicha)
  
• 
  Yordamchi buhgalter (hodimlar bo’yicha)
  
• 
  Realizatsiya buhgalteri
  

MChJ Bosh direktorining vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  MChJ xodimlari uchun kadrlar jadvalini ishlab chiqadi va tasdiqlaydi, tajribali xodimlarni beradi.
  
• 
  Korxonaning turli bo'linmalarining o'zaro hamkorligini tartibga soladi, belgilangan vazifalarni bajarilishini amalga oshiradi, iqtisodiy va moliyaviy faoliyatini boshqaradi va korxona masalalarini lavozimga tayinlangan qonuniy huquqlar darajasida hal qiladi.
  
• 
  Korxona Nizomiga muvofiq faoliyatni amalga oshiradi.
  
• 
  Boshqa organlar rahbarlariga ba'zi vakolatlarni topshiradi va o'z harakatlarini kuzatib borish imkoniyatini qoldiradi.
  
• 
  Korxonani zarur mol-mulk va uning xavfsizligi bilan ta'minlashni nazorat qiladi.
  
• 
  Korxonaning Direktorlar Kengashi tomonidan qabul qilingan qarorning ijrosini nazorat qiladi.
  
• 
  Korxona hodimlarining ish vazifalarini, ichki me'yoriy hujjatlarining bajarilishini nazorat qiladi, zarur bo'lsa, buzilishlarni bartaraf etish choralarini ko'radi.
  
• 
  Korxonaning sud manfaatlari bo'yicha ish yuritishi, hisobotni tashkil etishni belgilaydi, loyihani tayyorlashni nazorat qiladi yoki zarur hisobotlar shakllarini shakllantiradi.
  

Bosh direktor lavozimida muvofiqlashtirilgan vazifalar mavjud:

• 
  Korxonaning harakatlarida qonunga rioya etilishini kuzatib boring.
  
• 
  Nizomga muvofiq korxonani boshqarish (iqtisodiy va moliyaviy).
  
• 
  Korxonaning Boshqaruv Kengashi qarorlarini amalga oshirish.
  
• 
  Jamiyat manfaatlari yo'lida harakat qilish, barcha tuzilmalar samarali muvofiqlashtirilgan ishini tashkil etish va korxona uchun strategik manfaatli rejalarni ishlab chiqish.
  

Bosh direktorning huquqlari:
MChJ Bosh direktorining huquq va majburiyatlari bir-biri bilan chambarchas bog'langan va quyidagilarga ega:

• 
  Turli xil holatlarda (davlat, uchinchi tomon tashkilotlari) ishonchnomaisiz korxonaning manfaatlariga muvofiq harakat qilish.
  
• 
  Hujjatlarni vakolatli huquq doirasida amalga oshirish, kompilyatsiya qilish, imzolash.
  
• 
  Bank hisob raqamlarini ochish imkoniyati.
  
• 
  Korxona nomidan shartnomalarni bekor qilish va tugatish.
  
• 
  Mol-mulkni va moliyaviy vositalarni MChJni boshqarish.
  
• 
  Umumiy majlisga Bosh direktorning vakolati bilan bog'liq bo'lmagan masalalarni kiritish.
  
• 
  Ishonchnomani berish
  
• 
  Qoidabuzarlik yoki ishda ijobiy yutuqlar bo'lgan taqdirda - intizomiy va moddiy javobgarlikni qo'llash yoki xodimni rag'batlantirish.
  

Lavozimga bo'lgan talablar
MChJ Bosh direktorining vazifalari uchun asosiy talablar:

• 
  Ishlanadigan shaxs.
  
• 
  Oliy ma'lumotli (iqtisodiy, huquqiy yoki professional) bo'lishi.
  
• 
  Eng kamida besh yil (bosh sifatida) ish tajribasiga ega bo'lish.
  
• 
  O'ziga ishonchli foydalanuvchi darajasida kompyuterga ega bo'lish.
  
• 
  Korxonaning professional faoliyatiga mos keladigan ish tajribasi.
  
• 
  Soliq, fuqarolik, ekologik, mehnat qonunlarini tushunish.
  
• 
  Bozor sharoitidan xabardor bo'ling.
  

MChJ Bosh direktorining rezyume uchun vazifalari qatorida muayyan nuqtalarga e'tibor berishdan iborat. O'tgan ishlarda korxonaning manfaati uchun professional tajriba, erishilgan ko'nikma, bilim va amalga oshirilgan yutuqlar.
MChJ Bosh direktorining yordamchisining vazifalari aniqroq va bu ish tavsifida aks ettirilgan. Asosiy talablar quyidagilar:

• 
  Bosh direktorga bevosita taqdim etish;
  
• 
  Bundan tashqari, menejment jamoasi tarkibiga kiradi;
  
• 
  Bosh direktorning buyrug'iga muvofiq lavozimga tayinlanadi va ishdan bo'shatiladi.
  

Ish ta'rifi erkin shaklda. Tajribali bo'lgani kabi oliy ma'lumotli bo'lish kerak. Muayyan sohalarda bilimlar Bosh direktorning ixtiyoriga ko'ra.
Bosh hisobchining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 

• 
  buxgalteriya hisobini mazkur yo‘riqnomaga va boshqa normativ- 
  huquqiy hujjatlarga amal qilgan holda yuritish, shuningdek, hisob 
  ishlarini zamonaviy texnik vositalar va axborot texnologiyalaridan 
  foydalangan holda tashkil etish; 
  
  
  
• 
  buxgalteriya hujjatlarining o‘z vaqtida va to‘g‘ri rasmiylash- 
  tirilishini hamda amalga oshirilayotgan operatsiyalarning qonuniyligini 
  oldindan nazorat qilish; 
  
  
  
• 
  budjet mablag‘larini, shuningdek, budjetdan tashqari mablag‘lar- 
  ning xarajatlar smetasida ko‘zda tutilgan muayyan maqsadlarga to‘g‘ri 
  sarflanishi, shuningdek, pul mablag‘lari va moddiy qimmatliklarning 
  butligi ustidan muntazam nazorat qilish;
  
• 
  tizimiga kiruvchi tashkilotlarda buxgalteriya hisobining qonun- 
  chilik talablariga muvofiq yuritilishini nazorat qilish; 
  
  
  
• 
  tashkilotda xodimlarning ish haqlarini va unga tenglashtirilgan 
  to‘lovlarini, shuningdek, ta’lim muassasalarida talabalarning stipen- 
  diyalarini belgilangan tartibda hamda o‘z vaqtida hisoblab chiqish; 
  
  
  
• 
  smeta ijrosi jarayonida vujudga keladigan yuridik va jismoniy 
  shaxslar bilan olib boriladigan hisob-kitoblarni o‘z vaqtida amalga 
  oshirish; 
  
  
  
• 
  pul mablag‘lari, hisob-kitoblar va moddiy qimmatliklar, shu- 
  ningdek, boshqa aktivlarni va majburiyatlarni inventarizatsiya qilishda 
  qatnashish, inventarizatsiya natijalarini o‘z vaqtida va to‘g‘ri rasmiy- 
  lashtirish hamda ularni buxgalteriya hisobida aks ettirish; 
  
  
  
• 
  moddiy javobgar shaxslarga ularning javobgarligida turgan moddiy 
  qimmatliklarning butligini saqlash va hisobini olib borish yuzasidan 
  tushuntirish ishlarini o‘tkazish; 
  
  
  
• 
  moddiy qimmatliklarni olish uchun berilgan ishonchnomalari 
  hisobini yuritish va ulardan to‘g‘ri foydalanilishini nazorat qilish;
  
  
  
• 
  moliyaviy hisobotlarni belgilangan muddatlarda tuzish va 
  topshirish; 
  
  
  
• 
  tashkilot rahbari tasdiqlashi uchun xarajat smetalarini va ularga 
  ilova qilinadigan hisob-kitoblarni tuzish (agar rejalashtirish bo‘limlari 
  yoki ushbu vazifani amalga oshiruvchi lavozim shtatlar jadvalida nazarda 
  tutilmagan bo‘lsa); 
  
  
  
• 
  asosiy vositalar hamda boshqa moddiy qimmatliklarni ularning 
  saqlanish va foydalanish joylarida butligini muntazam nazorat qilish; 
  
  
  
• 
  buxgalteriya hujjatlarining, hisob registrlari, shuningdek, xarajatlar 
  smetalarini (ilova hisob-kitoblari bilan birga) saqlanishini ta’minlash 
  (agar rejalashtirish bo‘limlari yoki ushbu vazifani amalga oshiruvchi 
  lavozim shtatlar jadvalida nazarda tutilmagan bo‘lsa); 
  
  
  
• 
  qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa vazifalarning bajarilishini 
  ta’minlash. 
  

Buxgalterning lavozim tavsifida uning buxgalteriya hisobi, MChJ hisoboti, naqd pul va moliyaviy intizomga rioya qilish bilan bevosita bog'liq bo'lgan bevosita vazifalari doirasi ko'rsatilgan, ushbu harakatlarni bajarmaganlik uchun javobgarlik darajasi belgilanadi. Ammo, bosh buxgalter boshqaruv lavozimi bo'lganligi sababli, uning vakolatiga korxonaning hisob siyosatini ishlab chiqish, buxgalteriya bo'limi ishini tashkil etish va nazorat qilish va boshqa boshqaruv funktsiyalari kiradi.

• 
  Korxona ma'muriyati bo'lim boshlig'i sifatida bosh buxgalterga ma'lum maqsad va vazifalarni belgilashi mumkin va ular ish tavsifida ham o'z aksini topishi kerak.
  
• 
  Korxonada buxgalteriya ishlarini tashkil etish va amalga oshirish. Ushbu funktsiyadan maqsad barcha manfaatdor shaxslarga kompaniyaning moliyaviy-xo'jalik faoliyati va uning moliyaviy holati to'g'risida to'liq va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etishdir.
  
• 
  Soliq va buxgalteriya hisobi bo'yicha amaldagi qonunchilikka muvofiq hisob siyosatini ishlab chiqish. Buxgalteriya siyosati korxonaning asosiy buxgalteriya hujjati hisoblanadi. Bunda tashkilot faoliyatining xususiyatlari va shartlari, uning tuzilishi, faoliyat doirasi va boshqa omillar hisobga olinishi kerak.
  
• 
  Korxonaning buxgalteriyasida foydalanish uchun hisob-kitoblar rejasini shakllantirish, dastlabki hujjatlar shakllari va ichki hisobot shakllarini yaratish va tasdiqlash.
  
• 
  Bittasini amalga oshirish axborot tizimibuxgalteriya hisobi, uning qonuniy talablarga muvofiqligini ta'minlash, korxonada buxgalteriya hisobining boshqa turlari bilan birlashtirish.
  
• 
  Buxgalteriya yozuvlarini o'z vaqtida shakllantirishni, amalga oshirilgan xo'jalik operatsiyalari hisobvaraqlarida to'g'ri aks ettirishni ta'minlash.
  
• 
  Ro'yxatga olish tartibining to'g'riligi va bajarilishini nazorat qilish birlamchi hujjatlar.
  
• 
  Inventarizatsiya tadbirlarini o'tkazish tartibini tasdiqlash.
  
• 
  Axborotni qayta ishlash, uning xavfsizligi va ruxsatsiz kirishdan himoya qilishning ichki qoidalariga rioya etilishini ta'minlash va nazorat qilish.
  
• 
  Boshqaruv hisobi bo'yicha axborot ta'minotini amalga oshirish, boshqaruv hisobotini shakllantirish va mavjud moliyaviy ma'lumotlar asosida qarorlar qabul qilishda rahbariyatga maslahat yordami.
  
• 
  Korxonaning o'z vaqtida hisob-kitoblarini ta'minlash davlat byudjetibyudjetdan tashqari fondlar.
  
• 
  Ish haqini hisoblash, ish haqi fondini sarflashni tashkil etish va nazorat qilish.
  
• 
  Bo'limlarda auditorlik tekshiruvlarini o'tkazish, xarajatlarning byudjet rejalariga muvofiqligini tekshirish, kamomadlarni hisobdan chiqarishning asosliligi.
  
• 
  Tashkilotning barcha xodimlari tomonidan naqd pul va moliyaviy intizomga rioya qilinishi uchun javobgarlik.
  
• 
  Ichki hisobotlarni tayyorlash, soliq, buxgalteriya va statistik ma'lumotlarni tegishli organlarga tayyorlash va o'z vaqtida yuborish.
  
• 
  Buxgalteriya hujjatlarini saqlashni ta'minlash, uni arxivga o'tkazish.
  
• 
  Tahlilda ishtirok etish moliyaviy ko'rsatkichlarkompaniya faoliyati, byudjetni optimallashtirish bo'yicha takliflar kiritish.
  
• 
  Korxona xodimlariga buxgalteriya hisoboti, hisobot berish, kompaniyaning moliyaviy ma'lumotlarini tahlil qilish bilan bog'liq masalalar bo'yicha uslubiy va maslahat yordamini ko'rsatish.
  
• 
  Buxgalteriya hisobi xodimlarini boshqarish, ularning samarali faoliyatini tashkil etish.
  

“JizzaxIzvest” MCHJda buxgalteriya hisobi quyidagi vazifalardan iborat: 
- buxgalteriya hisobi schyotlarida aktivlarning ahvoli va harakati, mulkiy huquq va majburiyatlarning ahvoli haqida to‘liq va ishonchli ma’lumotlarni tuzish; 
- samarali boshqarish maqsadida buxgalteriya hisobidagi ma’lumotlarni umumlashtirish; 
- moliyaviy, soliq va boshqa hisoblarni tuzish.