Kirish II. Asosiy qism

Misol

1-qism: muvozanat konsentratsiyasidan foydalanib �cKc​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript ni hisoblash.

Keling, oltingugurt (IV) oksidi va kisloroddan oltingugurt (VI) oksidi hosil boʻlish reaksiyasining muvozanat holatini koʻrib chiqaylik:
2SO2(�)+O2(�)⇋2SO3(�)2SO2​(g)+O2​(g)⇋2SO3​(g)2, start text, S, O, end text, start subscript, 2, end subscript, left parenthesis, g, right parenthesis, plus, start text, O, end text, start subscript, 2, end subscript, left parenthesis, g, right parenthesis, \leftrightharpoons, 2, start text, S, O, end text, start subscript, 3, end subscript, left parenthesis, g, right parenthesis
Reaksiya maʼlum bir TTstart text, T, end text temperaturada muvozanat holatida boʻladi. Moddalarning muvozanat konsentratsiyasi quyidagicha boʻlsin:
[SO2]=0,90 M[O2]=0,35 M[SO3]=1,1 M[SO2​][O2​][SO3​]​=0,90M=0,35M=1,1M​
�cKc​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript ni TTstart text, T, end text temperatura uchun quyidagi ifoda yordamida hisoblay olamiz:
�c=[SO3]2[SO2]2[O2]Kc​=[SO2​]2[O2​][SO3​]2​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript, equals, start fraction, open bracket, start text, S, O, end text, start subscript, 3, end subscript, close bracket, squared, divided by, open bracket, start text, S, O, end text, start subscript, 2, end subscript, close bracket, squared, open bracket, start text, O, end text, start subscript, 2, end subscript, close bracket, end fraction
Agar ifodaga yuqoridagi konsentratsiya qiymatlarini olib kelib qoʻysak, quyidagi natijani olamiz:
�c=[SO3]2[SO2]2[O2]=[1,1]2[0,90]2[0,35]=4,3Kc​​=[SO2​]2[O2​][SO3​]2​=[0,90]2[0,35][1,1]2​=4,3​
Ahamiyat bering, biz olgan �cKc​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript ning natijasi 0,001 va 1000 orasida. Shu sababli muvozanatda turgan sistemada ham reaksiya mahsulotlari, ham reagentlarning konsentratsiyasi sezilarli darajada boʻladi.

2-qism: reaksiya koeffitsiyenti (�QQ) yordamida muvozanatdagi reaksiyani tekshirish

Demak, biz TTstart text, T, end text temperatura uchun muvozanat doimiysini qiymatini bilamiz: �c=4.3Kc​=4.3K, start subscript, start text, c, end text, end subscript, equals, 4, point, 3. Tasavvur qiling, xuddi shu temperaturada shu reaksiya sodir boʻlayotgan boʻlsin. Oldingisidan farqli ravishda konsentratsiyalar quyidagi qiymatga ega:
[SO2]=3,6 M[O2]=0,087 M[SO3]=2,2 M[SO2​][O2​][SO3​]​=3,6M=0,087M=2,2M​
Endi biz bu reaksiyada muvozanat qaror topgan yoki topmaganini bilishni xohlaymiz. Buni qanday aniqlaymiz?! Qachonki reaksiyada muvozanat qaror topganiligini aniq bilmasak, reaksiya koeffitsiyenti (�QQ) ni quyidagicha hisoblaymiz:
�=[SO3]2[SO2]2[O2]Q=[SO2​]2[O2​][SO3​]2​Q, equals, start fraction, open bracket, start text, S, O, end text, start subscript, 3, end subscript, close bracket, squared, divided by, open bracket, start text, S, O, end text, start subscript, 2, end subscript, close bracket, squared, open bracket, start text, O, end text, start subscript, 2, end subscript, close bracket, end fraction
Shu nuqtada eʼtibor bering-a! Bu ifoda koʻzingizga juda tanish tuyulmadimi? Ha, aynan, bu ifoda muvozanat doimiysi ifodasi bilan bir xil. Endi sizda �QQ va �cKc​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript bir-biridan qanday farq qilishi toʻgʻrisida savol tugʻilgandir-a? Asosiy farq shundaki, biz reaksiya uchun �QQ ni istalgan vaqtda reaksiya muvozanat holatida boʻladimi yoki yoʻqmi hisoblashimiz mumkin, ammo biz muvozanat paytida faqat �cKc​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript ni hisoblashimiz mumkin. �QQ va �cKc​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript larning qiymatlarini taqqoslab, reaksiya muvozanatda holatida boʻlganini yoki yoʻqligini ayta olamiz, chunki muvozanat holatida �=�cQ=Kc​Q, equals, K, start subscript, start text, c, end text, end subscript boʻladi.
Yuqoridagi konsentratsiya qiymatlaridan foydalanib �QQ ni hisoblasak, quyidagi natijani olamiz:
�=[SO3]2[SO2]2[O2]=[2,2]2[3,6]2[0,087]=4,3Q​=[SO2​]2[O2​][SO3​]2​=[3,6]2[0,087][2,2]2​=4,3​
�QQ va �cKc​K, start subscript, start text, c, end text, end subscript qiymatlari oʻzoro teng. Demak, yangi reaksiya ham muvozanatda ekanini aniqladik. Uraaa!
[Q va K qiymatlari oʻzaro farq qilganda nima boʻladi?]