Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

Yirik g‘ovakli beton  
Yirik g‘ovakli beton tarkibida mayda to‘ldirgich bo‘lmaydi. 
Portlandsement va uning boshqa turlari (M300-M400), suv, modifikatsiyalovchi 
qo‘shimchalar sinchiklab aralashtirilib, so‘ng chaqiq tosh yoki shag‘al kiritiladi. 
Bu turdagi betonning o‘rtacha zichligi 1700-1900 kg m
3
, issiqlik o‘tkazuvchanlik 
koeffitsienti 0,55-0,8 Vt (m
.0
S). 1 m
3
beton tayyorlashda 70-150 kg sement 
ishlatilgani uchun mustahkamligi M15-M75 markalarda bo‘ladi. Yirik g‘ovakli 
betondan monolit bino va inshootlar qurish katta o‘lchamdagi bloklar tayyorlash 
mumkin. Bu konstruksiyalardan havo oqimi o‘tmasligi uchun yirik g‘ovakli beton 
ikki tomonidan qurilish qorishmalari bilan suvaladi.
Engil to‘ldiruvchilar (keramzit, agloporit, kamporit va boshq.) asosida 
tayyorlangan yirik g‘ovakli betonlar o‘rtacha zichligi 500-700 kg m
3
bo‘lib, 
issiqlik izolyasiyasi materiali sifatida ishlatiladi.
Yirik g‘ovakli betonlar “Karkas” strukturali betonlar tayyorlashda karkas 
vazifasini bajarish mumkin. «Karkas» tipidagi betonlar tayyorlanganda yirik 

---

to‘ldirgich donalarining bir-biridan qochish koeffitsienti ( ) 1 ga yaqinlashadi. 
Tayyorlangan karkas bir yoki ikkala tomonidan istalgan bog‘lovchi (sement, gips, 
polimer va sh.k.) asosida qorishma-matritsa bilan zarur bo‘lgan chuqurlikgacha 
to‘ldirilishi mumkin. Bu usulda o‘rtasi g‘ovak, ikki cheti zichlashtirilgan yangi 
tipdagi, xossalari mukammalashgan engil betonlarni tayyorlash mumkin. Karkas 
tipidagi betonlar monolit pollar, yo‘laklar, aerodrom qoplamalari va boshq. 
qurilishida ishlatiladi.
YAcheykali betonlar  
YAcheykali engil betonlar bog‘lovchi va kremnezemli komponentlar 
aralashmasini g‘ovak hosil qiluvchi qo‘shimcha vositasida ko‘pchitib olingan 
kompozitsion qurilish materiallaridir. Qorishmaning bir meyorda ko‘pchishi 
natijasida hajm bo‘yicha “yacheykali” struktura hosil bo‘ladi.
YAcheykali beton g‘ovakligini bevosita tayyorlash jarayonida boshqarish 
mumkin. YAcheykali betonlar o‘rtacha zichligiga nisbatan (quritilgan holda) 
issiqlik izolyasiyasi (
o
<500 kg m
3
), konstruktiv-issiqlik izolyasiyasi (
o
500-
900 kg m
3
) va konstruktiv (
o
900-1200 kg m
3
) guruhlarga bo‘linadi.
Engil beton qorishmasini ikki hil usulda ko‘pchitish mumkin: gaz hosil 
qiluvchi komponentlar aralashtirib kimyoviy usulda va alohida tayyorlangan 
ko‘pik aralashtirilib mexanik usulda.