Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

3.5-rasm. Ishlov berilgan tosh yuzalari
67
  
Marmar, ohaktosh kabi yumshoq toshlar ramkali arralash uskunalarida 
qirqiladi. Odatda arra olmos, korborund yoki qattiq qotishmalar yordamida 
kuchaytirilgan (qoplangan) bo‘ladi. Olmos keskichlar yordamida toshni juda yupqa 
(5-10 mm) qirqish mumkin bo‘lib, 1m
3
toshdan 40-45 m
2
plita tayyorlash imkoni 
bo‘ladi.
G‘ovak toshlardan donali devorbop toshlarni va bloklarni tosh qirqish 
mashinasi yordamida qirqib olinadi.
Profilli buyumlar (karniz, zinapoya, deraza osti plitalari va boshqalar) 
toshga ishlov berish zavodlarida frezerli va universal profil beruvchi mashinalar 
vositasida tayyorlanadi.
Tosh yuzasini jilolash shliflash stanoklarida abrazivlar (korund, korborund, 
olmos kukunlari) yordamida, mo‘yli disk vositasida mastika va xrom, qalay, temir 
oksidlari kukuni sepilib amalga oshiriladi.
4. Tabiiy tosh materiallari va buyumlarining asosiy xossalari  
Zichlik. Bu jixatdan tabiiy toshlar engil va og‘ir turlarga bo‘linadi. Engil 
toshlarga zichligi 1,8 g sm
3
kichik bo‘lgan vulqon tufi, tuf, pemza, chig‘anoqli 
ohaktosh kabilar kiradi. Engil toshlar issiqlik izolyasiyasi xususiyati yuqori 
bo‘lgani uchun devorbop donali tosh va bloklar tayyorlashda ishlatiladi.
Og‘ir toshlarga zichligi 1,8 g sm
3
yuqori bo‘lgan granit, sienit, gabbro, 
bazalt kabi toshlar kiradi. Og‘ir toshlar bino va inshootlarni suv va namlik tegishi 
mumkin bo‘lgan qismlarda, pol, devorlarni bezashda, yo‘l qurilishida ishlatiladi.
Mustahkamlik. Siqilishdagi mustahkamlik chegarasiga nisbatan tabiiy 
tosh materiallar quyidagi markalarga bo‘linadi (MPa): 0,4; 0,7; 1,5; 2,5; 3,5; 7,5; 
10; 12,5; 15; 20; 30; 40; 50; 60; 80; 100.
6
Building of materials S.K. Duggal, New Age International (P) Ltd 2008,page 72

---