Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

7- MAVZU 
GIDRABLIK BOG’LOVCHI MODDALAR. SEMENT 
Reja: 
1. 
Portlandsementning qotishi.
2. 
Sement toshi korroziyasi
3. 
Portlandsementning xossalari va xususiyatlari
 
1.
Portlandsementning qotishi 
Qotish jarayoni. Sement suv bilan aralashtirilganda mayin elimsimon 
modda hosil bo‘ladi va asta-sekin quyuqlashib qota boshlaydi.
Sementning quyuqlanish davri 5-10 soat davom etadi, so‘ng kristallanish 
davri boshlanadi. Sement gidrominerallarining kristallanish jarayoni muayyan 
sharoitda yillab davom etadi. Sement gidratatsiyasi murakkab kimyoviy va fizik-
kimyoviy jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Sement klinkerining har bir minerali suv 
bilan birikib gidrominerallarni hosil qiladi.
Portlandsement ishlab chiqarish sxemasi  
1-giltuproq va ohaktosh karerdan keladi; 2-xomashyoni tayyorlash; 
3dozator; 4-aylanma xumdon; 5-yoqilg‘i uzatish; 6-klinkerni uzatish; 7-klinker 
omborxonasi; 8-gipsni maydalash va dozirovkalash; 9-gips omborxonasi; 
10klinkerni (gipsni) maydalaydigan quvursimon tegirmon; 11-pnevmatik nasos; 
12-kompressor; 13-sement omborxonasi (siloslar); 14-sementni qoplash.

---

Gidratatsiya jarayonining boshlanish bosqichida alit suv bilan reaksiyaga 
kirishishi natijasida kalsiyli gidrosilikat va gidrooksid hosil bo‘ladi:
2(3CaO
.
SiO
2
) 6H
2
O 3CaO
.
2SiO
2
.
3H
2
O 3Ca(OH)
2
Belit suv bilan asta-sekinlik bilan reaksiyaga kirishib, quyidagi 
gidromineralni hosil qiladi:
2(2SaO
.
SiO
2
) 4H
2
O 3CaO
.
2SiO
2
.
3H
2
O Ca(OH)
2
Uch kalsiyli alyuminatni suv bilan reaksiyasi quyidagichadir:
3SaO
.
Al
2
O
3
6H
2
O 3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O
Sementning qotishini sekinlashtirish uchun 3-5% (sement massasiga 
nisbatan) miqdorida tabiiy gips klinker tuyulayotgan vaqtda kiritiladi. Kalsiy 
sulfati 
uch 
kalsiyli 
alyuminat 
bilan 
suv 
ishtirokida 
birikib 
kalsiy 
gidrosulfoalyuminatini (ettringit minerali) hosil qiladi:
3SaO
.
Al
2
O
3
3(SaSO
4
.
2H
2
O) 26H
2
O 3CaO
.
Al
2
O
3
.
3SaSO
4
.
32H
2
O
Sa(ON)
2
ga to‘yingan qorishmada ettringit kolloid eritma xolatida 
3SaO
.
Al
2
O
3
yuzasini qoplaydi, gidratatsiya jarayonini va natijasida sementning 
qotishini sekinlashtiradi. Ettringit minerali hosil bo‘lishi sement toshining 
boshlang‘ich mustahkamligini oshishiga sharoit yaratadi.
To‘rtkalsiyli alyumoferrit suv bilan birikib gidroalyuminat va gidroferrit 
hosil qiladi:
4SaO
.
Al
2
O
3
.
Fe
2
O
3
mH
2
O 3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O CaO
.
Fe
2
O
3
.
nH
2
O
Hosil bo‘lgan gidroferrit sement geli tarkibini tashkil etadi.