Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

SHlakli portlandsement (SHPS) klinker bilan donali domna yoki 
elektrotermofosfor shlakiga gips qo‘shib maydalab tuyib olinadi. SHlakli 
portlandsement tarkibida domna shlaki 20-80% (sement massasiga nisbatan) 
atrofida bo‘ladi. SHlak o‘rniga 10% gacha aktiv mineral qo‘shimchalar ishlatilishi 
mumkin. Domna shlakining oksid tarkibi (%): 3050 SaO; 28-30 SiO
2
; 8-24 Al
2
O
3
; 
1-3 MnO. Ularning umumiy miqdori 90-95% atrofida bo‘ladi.
SHlakning gidravlik aktivligi sifat koeffitsienti bilan aniqlanadi:
%CaO %MgO %Al2O3 K  
%SiO
2 
%TiO
2
Sifat koeffitsientiga qarab shlaklar 3 navga bo‘linadi. SHlaklar ham 
putssolan qo‘shimchalar kabi kalsiy ishqori bilan kichik asosdagi gidrosilikatlarni 
(SaO
.
SiO
2
.
2,5H
2
O)
va
gidroalyuminatlarni (2SaO
.
Al
2
O
3
.
8H
2
O) hosil 
qiladi. SHPS gidratatsiyasi davrida issiqlikning kam ajrab chiqishi ular asosida 
massiv temir beton konstruksiyalar tayyorlashda asqotadi.
Bu turdagi sementning putssolanli sementlarga nisbatan suvga extiyoji 
kamroq bo‘lib, atmosferaga va sovuqqa chidamligi yuqoridir. Ammo SHPS 

---

birinchi sutkalarda sekin qotadi, ayniqsa, past haroratli muhitda. SHlakli 
portlandsement 300, 400, 500 markalarda ishlab chiqariladi.
Tez qotuvchan shlakli portlandsement o‘ta mayda tuyulishi hisobiga 
bunday samaraga ega bo‘lib, 3 sut 50% markadagi mustahkamlikka ega bo‘ladi. 
Bu sement turi issiqlik bilan qayta ishlanadigan temirbeton konstruksiyalar olishda, 
shu jumladan katta o‘lchamli uysozlik panellari ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Gipssementputssolan bog‘lovchilar (GSPV) gips (50-75%), sement (15- 
25%) va aktiv mineral qo‘shimchalar (10-25%) birgalikda maydalab tuyib 
olinadi. Bu bog‘lovchida gips boshlang‘ich mustahkamlikni, sement keyinchalik 
mustahkamlikni, aktiv mineral qo‘shimchalar esa qotgan bog‘lovchiga 
turg‘unlashtiruvchi vazifani o‘taydi. GSPV gidravlik bog‘lovchi bo‘lib, devorbop 
panellar, sanitariya-texnika kabinalari, boshqa buyum va qismlarni ishlab 
chiqarishda ishlatiladi.