Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

2.
Sement toshi korroziyasi  
Sement toshi V.N.YUng modeliga ko‘ra mikrobeton holatida bo‘lib, gelli 
va kristalli sement gidratatsiyasi mahsulotlaridan va ko‘pgina klinkerning 
gidratatsiyalanmagan qismlaridan iborat bo‘ladi. Sement gidratatsiyasining asosiy 
hosilasi sifatida submikrokristall holatidagi kalsiy gidrosilikati zarrachalarini 
ko‘rish mumkin. Gelsimon massaning bo‘lishi sementning havoda qotishida 
kirishishiga, suvda saqlanishida shishishiga va bog‘lovchi asosida tayyorlangan 
buyum va konstruksiyalarning o‘zgarishiga olib keladi.
Sement toshi korroziyasiga unga ta’sir etishi ehtimoli bo‘lgan o‘nlab suyuq 
va gaz moddalar sababchidir. Bu agressiv muhitlar sement toshi tarkibidagi eng 
aktiv bo‘lgan Sa(ON)
2
va 3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O reaksiyalariga kirishib yangi moddalar 
sement toshi tashkil etuvchilarini ajratishi va yuvishi, oson eriydigan yoki 
yumshoq tuzlarni hosil qilishi, mikrog‘ovaklarda kristallanib ichki zo‘riqishlarni 
hosil qilishi mumkin.
 
Baliq skeleti usuli  

---

Korroziyaning bir turi. Bu korroziya ishqorni yuvilishi bilan bog‘liqdir 
va asosan yumshoq suvlar filtrlanishida hosil bo‘ladi. SaO konsentratsiyasi 1,1 g l 
dan kamaysa kalsiyli gidrosilikat va gidroalyuminat parchalana boshlaydi. Sa(ON)
2
15-30% miqdorida yuvilishi sement toshi mustahkamligini 40-50% kamayishiga 
olib keladi. Bu turdagi korroziyani ogohlantirish uchun klinker tarkibida uch 
kalsiyli silikatni 50% gacha chegaralash zarur. Bundan tashqari aktiv mineral 
qo‘shimchalar kiritish va zich beton tayyorlash ham birinchi turdagi korroziyani 
sekinlashtiradi.
Korroziyaning ikkinchi turi. Bu turdagi korroziyani kimyoviy korroziya 
deb atash mumkin. Bir holatda SaSO
3
ning erkin SO
2
bilan birikishi natijasida 
kalsiy bikarbonatning hosil bo‘lishi uglekislotali korroziyani keltirib chiqaradi:
SaSO3 (SO2)
erkin
N2O Sa(NSO3)2
Sanoat va qishloq xo‘jaligi oqava suvlari, mineral o‘g‘it eritmalari, 
oltingugurt gazidan hosil bo‘ladigan kislotalar, xlorid kislotalar va ularning 
qoldiqlari sement toshiga ta’sir etib uni buzadi:
Sa(ON)
2
2NCl CaCl
2
2H
2
O;
Ca(OH)
2
H
2
SO
4
CaSO
4
.
2H
2
O
Bunda oson eriydigan SaSl
2
tuzi va hajmiy kengayadigan SaSO
4
.
2H
2
O 
hosil bo‘ladi.
Magnezial korroziya quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
Цемент
тошининг
емирилиши
) 
( коррозияси
Уқаланиши
Цемент тошидаги 
Са(ОН)
2
сув 
таъсирида ювилиб 
чиқиб кетади.
Минер
алли сувлар таъсирида 
рўй беради. 
Бунда Са(ОН)
2
тузлар 
билан ёки сувдаги СО
2
бирикиб 
билан 
сувда 
модда 
хосил 
эрийдиган 
қилади
. У эса сувда ювилиб, 
чиқиб кетади.
Кислота ва
угликислота
таъсирида
Сульфатли
емирилиш
цемент 
Бунда 
минералларига сувдаги 
сульфат тузлари Са
S
О
4
, 
М
gS
О
4
таъсир этади.

---

Sa(ON)
2
MgCl
2
CaCl
2
Mg(OH)
2
;
Ca(OH)
2
MgSO
4
2H
2
O CaSO
4
.
2H
2
O Mg(OH)
2
Bu reaksiyalar natijasida oson eriydigan tuzlar hosil bo‘ladi va sement 
toshida osonlikcha yuvilib ketadi.
Mineral o‘g‘itlar ichida sement toshi uchun xavflisi ammiakli selitra va 
ammoniy sulfatdir. Ammiakli selitra asosini tashkil etuvchi ammoniy nitrati 
NH
4
NO
3
gidroliz natijasida kislota hosil qiladi va Sa(ON)
2
bilan reaksiyaga 
kirishadi:
Sa(ON)
2
2NH
4
NO
3
2H
2
O Ca(NO
3
)
2
.
4H
2
O 2NO
3
.
Kalsiyli nitrat suvda yaxshi eriydi va sement toshidan oson yuviladi.
Fosforli o‘g‘itlar ichida superfosfat sement toshi uchun xavfli sanaladi, 
chunki u asosan fosfat monokalsitdan Sa(N
2
RO
4
)
2 
va gipsdan iboratdir va bundan 
tashqari erkin fosfor kislotasi ham bo‘lishi mumkin.
Organik kislotalar ham sement toshini korroziyaga uchratadi. Ayniqsa 
uksus, sut va vino kislotalari, to‘yingan va to‘yinmagan yog‘li kislotalar (olein, 
stearin, palmitin va sh.k.) sement toshini shiddat bilan emiradi.
Bundan tashqari yog‘li kislota qoldiqlari bo‘lgan zig‘ir, paxta va baliq 
moylari ham sement toshini korroziyaga uchratadi. Neft kislotasi va oltingugurt 
qoldiqlari (kerosin, benzin, mazut va x.k.) ham sement toshi uchun xavflidir.