KiRisiw FilosofiYA, onin’ mashqalalari ha’m funktsiyalari adamnin’ aldmda tek g’ana o’mir, o’ndiris h t. b menen baylarusli ma’seleler turmaydi. «01 qorshag’an du’nya ne?»

ilimiy biliw sistemalasqan xarakterge iye boladi, omn’ bir jag’daylan logikaliq jaqtan basqalardan keltirilip shig’ariladi;

ilimiy biliwdin’ obektleri retinde real du’nyanin’ predmetleri ha’m qubihslan o’z betinshe ahp qaralmaydi, al olardin’ o’zgeshe analogleri— ideallastinlg’an obektler alip qaraladi;

ilimiy bilimnin’ en’ a’hmiyetli belgisi sipatinda biliw protsedurasin sanali tu’rde qadag’alaw: metodlarg’a qoyilatug’m qatan’ talaplar ahp qaraladi;

ilimde izertlew obektlerin sipatlaw tiline de qatan’ talaplar qoyiladi: tu’siniklerdin’ predmetlik ha’m mazmunhq ma’nisin amq aship beretug’in omn’ arnawli tili islep shig’iladi;

ilimiy biliw qorshag’an shinhqlardm’ qatan’hg’ma ha’m obektivliligine juwap beredi h.b.


ilimnin’ bash funktsiyalarina biliwlik, tu’sindiriw, a’meliy ha’reketlik, prognozhq, du’nyag’a ko’zqarashq, sotsialhq yad h.b. funktsiyalan kiredi.
Tayamsh funktsiyasi retinde tu’sindiriw funktsiyasi ahp qaraladi. ilimnin’ haqiyqiy waziypasi—du’nyanin’ neden quralg’amn, ne ushin bizler om basqa bag’darda emes, al usi bag’darda baqlaymiz h.b. tu’sindiriw bolip tabiladi. Bul waziypam sheshiwde ilimde fundamentalliq sheklewshilik te bar. Birinshiden, ilimnin’ tu’sindiriw potentsiah adamzattin’ ja’miyetlik-tariyxiy praktikasimn’ masshtablan menen sheklengen. Ekinshiden, haqiyqathqtin’ qa’legen qubihsin tu’sindiriw ko’lemi ilimnin’ jetkilikli tiykar problemasina barip tireledi.
Ko’rkem o’ner. Ruwxiy o’ndiristin’ a’hmiyetli tu’ri sipatinda ko’rkem o’ner ahp qaraladi. Haqiyqatliqti men’geriwdin’ bul usih sotsial realliqtin’ o’zgeshe qubihsina, filosofiya tilindc «estetikahq» dep atalatug’in kategoriyag’a tiykarlanadi.
Estetikahq tek g’ana ko’rkem o’nerge ta’n qa’siyet emes, ol sotsialhq bolmistin’ uliwma sipatlamalarmin’ biri bolip tabiladi. Adamda estetikahq sezimlerdi ta’biyat landshaftlari, materialliq ha’m ruwxiy ma’dcniyattin’ qa’legen predmeti, adamlar, olardin’ ha’r qiyli aktivliginin’ ko’rinisleri (miynet, oyin, sport h.b.) payda etiwi mu’mkin. Estetikahq adamda o’zgeshe sezim ha’m oydi payda etetug’in omn’ a’meliy iskerliginin’ qanday da birshegarasin an’latadi.
Estetikaliqtin’ payda boliwimn’ obektivlik tiykan retinde o’lshem, garmoniya, simmetriya, pu’tinlik maqsetke muwapiqhhq qatnaslannda ko’rinetug’in bolmistin’ qanday da bir fundamentally nizamhqlan alip qaraladi. Bul qatnaslardin' ko’rgizbeli, amq-seziwlik formasi obektivlik du’nyada adam­nin’ janinda o’zgeshe rezonansti payda etedi. O’zinin' predmetlik ha’m ruwxiy du’nyasin bul bolmistin’ universally qatnaslannin’ ha’reketi menen sa’ykeslendirip, adam estetikaliq dcp atalatug’in o’zgeshe keypiyatlardi payda etedi.
Estetikaliq sezimler, olardin’ tiykarinda jatirg’an qatnaslardin’ universally xarakterge iye boliwma baylamsli, adam iskerliginin’ qa’legen tu'rinde payda boliwi mu’mkin. Biraq olardin’ ko’pshiliginde estetikaliq ta’rep ekinshi da'rejeli bolip qaladi. Тек g’ana ko’rkem o’nerde estetikaliq baslama tiykarg’i ha’m o’zlik ma’nige iye boladi.
Ko’rkem o’ner taza tu’rindegi estetikaliq iskerlik sipatinda adamlardin’ a’meliy iskerliginin’ bo’linip shiqqan ta’repin an’latadi. Ko’rkem o’ner adam ta’repinen du’nyani o’zlestiriwdin’ uzaq dawam etken tariyxiy protsesinde praktikadan o’sip shiqti. Ko’rkem o’ner du’nyasinm’ do’reliwinin’ ma’nisi nede? Ne ushin ol adamg’a kerek? Onin’ kerekligi ko’p tu’rli ma’nige iye.

•