Kirisiw Tiykarǵi bólim

Baslawısh klaslarda matematika pánin oqıtıwdı áhmiyeti,maqseti,hám wazıypaları.

Házirgi zaman baslawısh bilimlendiriwdiń ózi neden ibarat bolıwı kerek? Bala 1-4-klaslarda qanday bilimge iye bolıwı kerek?
Balalarımızǵa qashannan baslap, qanday qılıp, qanday usılda milliy qádiriyatlarımız, úrp-ádetlerimizdi úyretiwimiz, tereń ańlatıwımız kerek? Degen sorawlar baslawısh tálim aldında tiykarǵı másele bolıp kelmekte. Birinshi Prezidentimiz I.A.Karimov bizde «hár qanday oqıw basqıshına anıq talaplar standart dárejesinde kórsetilmegen»ligin aytıp ótti, bilimlendiriw proсesiniń barlıq basqıshları ushın usınday talaplar islep shıǵıw zárúrligin birinshi márte tiykarlap berdi. Sońǵı jıllarda mámleketimizde orta mektepte matematika oqıtıw, ásirese, baslawısh tálim sistemasında óz kólemi hám áhmiyeti tárepinen júdá úlken bolǵan ózgerislerdi ámelge asırdı hám asırmaqta. Ásirese, Respublikamızdıń ǵárezsizligi, mektepler haqqındaǵı Nızam hám pármanlardıń shıǵarılıwı bunıń birden-bir dálili bolıp esaplanadı.
Házirgi soсiallıq-ekonomikalıq qatnaslardıń qáliplesiw proсesi, bazar qatnaslarınıń básekelesiwi «Kadrlar tayarlaw milliy dástúri», «Bilimlendiriw haqqında»ǵı Nızam talapları baslawısh klasta matematika oqıtıw metodikasına óz tásirin ótkermey qoymaydı, kerekli ózgerisler talap etip, hár bir baslawısh klass oqıtıwshısı aldında úlken wazıypa qoyadı. Matematika sózi áiyemgi grekshe – «mathema» sózinen alınǵan bolıp, onıń mánisi «pánlerdi biliw» degendi bildiredi. Matematika pániniń úyrenetuǵın nársesi (obyekti) keńislik formalar hám olar arasındaǵı shamalıq qatnaslardan ibarat bolıp esaplanadı[1]. Mektep matematika kursınıń maqseti oqıwshılarǵa olardıń psixologiyalıq ózgesheliklerin esapqa alǵan halda matematikalıq bilimler sistemasın beriwden ibarat bolıp esaplanadı. Bul matematikalıq bilimler sisteması belgili usıllar (metodika) arqalı oqıwshılarǵa jetkeriledi. «Metodika» grekshe sóz bolıp, « metod» degeni «jol» degen mánisti bildiredi. Matematika metodikası pedagogika pánleri sistemasına kiriwshi pedagogika pániniń tarmaǵı bolıp, jámiyet tárepinen qoyılǵan oqıtıw maqsetlerine muwapıq, matematikanı oqıtıw nızamların matematika rawajlanıwınıń belgili basqıshında engiziledi. Mektep aldına házirgi zaman prinсipial jańa maqsetlerdiń qoyılıwı matematika oqıtıw mazmunınıń túpten ózgeriwine alıp keldi. Baslawısh klass oqıwshılarına matematikadan nátiyjeli bili beriliwi ushın keleshek oqıtıwshı baslawısh klaslar ushın islep shıǵarıw matematika oqıtıw metodikasın iyelep, tereń ózlestirip alıwı zárúr. Baslawısh klaslarda matematikanı oqıtıw metodikası predmeti tómendegilerden ibarat:
1. Matematikanı oqıtıwdan kózde tutılǵan maqsetlerdi tiykarlaw
(Ne ushın matematika oqıtıladı, úyretiledi?).
2. Matematika oqıtıw mazmunın ilimiy islep shıǵıw (neni
úyretiw) sistemalastırılǵan bilimler dárejesin oqıwshılardıń jas
ózgesheliklerine sáykes keletuǵın qılıp qanday bólistirilse, pán tiykarların úyreniwde sistemalılıq támiyinlenedi, oqıw jumıslarına oqıw shınıǵıwları beretuǵın oqıw júkleme orınlanadı, bilimlendiriwdiń mazmunı oqıwshılardıń real biliw imkaniyatlarına sáykes keledi.
3. Oqıtıw metodların ilimiy islep shıǵıw (qanday oqıtıw kerek, yaǵnıy, oqıwshılar házirgi kúnde zárúr bolǵan bilimlerdi, uqıplılıq, kónlikpelerdi hám aqılıy iskerlik qábiletlerin iyelep alıwı ushın oqıw isleri metodikası qanday bolıwı kerek?)
4. Oqıtıw quralları – sabaqlıq, didaktikalıq materiallar, kórsetpeli qurallar, qollanbalar hám texnikalıq qurallardı islep shıǵıw (ne járdeminde oqıtıw)
5. Bilimlendiriwdi shólkemlestiriwdi ilimiy islep shıǵıw. (sabaqtı hám bilimlendiriwdiń sabaqtan tıs formaların qanday shólkemlestiriw) Oqıtıwdıń maqsetleri, mazmunı, metodları, quralları hám formaları metodikalıq sistemasınıń tiykar ǵı komponentlerinde quramalı sistema bolıp, onı ózine tán grafik penen súwretlew múmkin.
Matematika oqıtıw metodikası basqa pánler, eń dáslep matematika páni – óziniń bazalıq páni menen tıǵız baylanıslı. Házirgi zaman matematikası natural san túsinigin tiykarlawda kóplikler teoriyasına tayanadı. Baslawısh klass ushın mólsherlengen házirgi zaman matematika sabaqlıǵınıń birinshi betlerinde biz oqıwshılar ushın berilgen tapsırmalarǵa dus kelemiz: “Súwrette neshe júk mashinası bolsa, bir qatarda sonsha shaqmaqtı boyań, súwrette neshe avtobus bolsa, 2-qatarda sonsha shaqmaqtı boyań”. Bunday tapsırmalardı orınlaw balalardı kórsetilgen kóplikler elementleri arasında ózara bir mánisli sáykeslik ornatıwǵa iytermeleydi, bul bolsa natural san túsinigin qáliplestiriwde áhmiyetke iye. Matematika oqıtıw metodikası ulıwma matematika metodikasınabaylanıslı. Ulıwma matematika metodikası tárepinen belgilengen nızamlar kishi jastaǵı oqıwshılardıń jas ózgesheliklerin esapqa alǵan halda baslawısh matematika oqıtıw metodikası tárepinen isletiledi. Baslawısh klass MOM (matematika oqıtıw metodikası) pedagogika hám jańa pedagogikalıq texnologiya páni menen tıǵız baylanıslı bolıp, onıń nızamlarına tayanadı. MOM menen pedagogika arasında eki tárepleme baylanıs bar.