Klinik laborator tashxislash va tekshiruv usullari

Giperxromemiya — kam uchraydi va katta klinik axamiyatga ega 
emas. Kuzatiladi:
• birlamchi va ikkilamchi eritrotsitozlarda;
10

---

• 
degidratatsiyada 
nisbiy 
eritrotsitozlarda 
(yurak 
dekompensatsiyasi va x.k.).
Zamonaviy miqyosda tashxislash usullari yetarli darajada 
rivojlanmagan, gemoglabinning umumiy miqdorini aniqlash bilan 
cheklangan, lekin ba'zi xolatlarda sifatiy tarkibi xam xal qiluvchi, 
diagnostik axamiyatga ega bo‘ladi.
Gemoglobin qonda bir nechta xosilalar ko‘rinishida sirkulyasiya 
qiladi. Kislorodni birikishi (temir gemga) oksigemoglobin (Hb02) xosil 
bo‘lishiga olib keladi. Kislorodni to‘qimalarga yetkazib, oksigemoglobin 
qaytarilgan shaklga aylanadi (Hb02 «-*• Nb). Karbonat angidridni 
to‘qimalardan yo‘qotilishi, uni globinni erkin amin guruxlariga birikishi 
orqali amalga oshadi, bunda karbaminogemoglobin (karbgemoglobin) 
xosil bo‘ladi. Uglerod oksidi (SO) temir gemga birikadi, natijada turg‘un 
birikma karboksigemoglobin xosil bo‘ladi. Uglerod oksidi almashinuv 
maxsuloti bo‘lib, endogen, gemning parchalanishidan xosil bo‘ladi.
Karboksigemoglobinning boMishi, birinchi navbatda gemoliz 
ko‘rsatkichi bo‘lib xisoblanadi. Gem temiri ikki valentli shaklda boMadi. 
Oksidlanganda (Fe++ *-»[]Fe+-H-) metgemoglobin xosil bo‘ladi. Gem 
temiri oksidlovchilari metabolizmning turli maxsulotlari - kislorodning 
faol shakllarida, fermentlar, aldegidlar va x k. Normada bir sutkada 2,5 
% metgemoglobin xosil bo‘ladi, qonda 1,5 % ini aniqlash mumkin.
Metgemoglobinreduktazali tizim metgemoglobinni qaytarib, uni 
qaytalangan shaklga o‘tkazadi va yana kislorod transportirovka qilish 
xususiyatiga ega bo‘ladi. Ekzogen metgemoglobin xosil qiluvchilarga 
keragidan ortiq suv, ovqat, dori vositalaridagi nitritlar, nitratlar kiradi. 
Gemoglobin 
turli 
sulfoxosilalar 
bilan 
kompleksga 
birikib, 
sulfmetgemoglobin xosil qiladi.
Sog‘lom 
odamlarda 
qonda 
gemoglobinning 
bu 
xosilasi 
aniqlanmaydi. Uning aniqlanilishi sulfoxosilalarning suvda, ovqat, 
xavoda yuqoriligidan dalolat beradi. Shuning uchun sulfmetgemoglobin 
ekologik muxitning markeri xisoblanadi.
Glikozilirlangan 
gemoglobinni 
aniqlanishi 
xam 
diagnostik 
axamiyatga ega, gemoglobinni turli uglevodorodlar bilan birikishidan 
xosil bo‘ladi. Umumiy glikozilirlangan gemoglobinning 95 % ni, 
gemoglobin va glyukoza kompleksidan xosil bo‘lgan gemoglobin A1 ga 
to‘g‘ri keladi.
11

---

Gemoglobin xosilalarining differensiatsiyasi spektroskopik apparat 
yordamida amalga oshiriladi. Gemoglobin turlari faqat tashxis qo‘yish 
uchungina emas, balki anemiya patogenezi xaqida ham ma'lumot beradi.
Gemoglobinning 
patologik 
turlari 
tomonidan 
chaqirilgan 
anemiyalar, gemoglobinopatiyalar deyiladi. Xozirgi kunda 600 dan ortiq 
anomal gemoglobinlar topilgan. Gemoglobinopatiya M, S, D, «Volga», 
«Xelsinkalar» va x к turlari ma'lum. Ular sifatli va miqdoriy bo‘lishi 
mumkin.
Sifatlilari aminokislotalar almashishi natijasida paydo boMadi. 
Miqdoriylari gemoglobinopatiyalar esa polipeptid zanjirlaming sintezi 
tezligi o‘zgarishi bilan bog'liq.