Koinot quyosh sistemasi

Okeandagi “daryolar”
Dengiz oqimi – bu doimo bir yўnalish bўyicha oquvchi suv massasidir. Oqim asosan ikki xil shamol tufayli paydo bўladi. Bular – arbiy, ya’ni arbdan sharqqa esuvchi shamollardir. Bu shamollar issiq suvni ekvatordan soat millari yўnalishida Shimoliy qutb sovuq suvlari tomon haydaydi. Teskari soat millari yўnalishi bўyicha Janubiy qutb suvlariga olib boradi. Eng kuchli, issiq va shўr dengiz oqimlaridan biri Golfstrim deb ataladi. U AQSHning sharqiy qiroqlari bўylab ўtadi.
Tuzlangan dengiz
sha Agar dengizda bўlgan bўlsangiz, uning suvi biroz shўr ekanligini bilsangiz kerak. Ammo yerdagi suvning katta qismi shўr ekanligini bilasizmi? Yerda chuchuk suv juda kam, buning ustiga katta qismi muzliklar, to va qutbiy tumanlarda joylashgan. Chuchuk suvning atigi bir foizi daryo, kўl va buloqlardagi suvga tўri keladi. Dengiz suvining shўr bўlishiga daryolardagi mineral moddalarning dengizga kelib quyilishi sababchi. Tuzlar ushbu mineral moddalarning eng keng tarqalgan turidir.
Harakatlanuvchi qumlar
Shamol yer bўtlab qum zarralarini haydab, ularni qum tepalilarga – dyunalarga tўplaydi.shu bilan birga, qum zarralari shamol esgan tomonga uchib, qym tepaligining tepasiga tushadi va yonbarlab pastga dumalaydi. Bu jarayon tўxtovsiz ravishda davom etadi, qum zarralari bir qiyalikdan boshqa qiyalikka kўchib yuradi. Dyunalar shu xilda chўl bўylab harakatlanadi. Ular ba’zida yiliga 30 metrgacha surilishi mumkin.
Charchamas quruvchilar
Orollar – faqatgina qadimda paydo bўlib bizgacha yetib kelgan suvoasti tolari emas. U hozir ham paydo bўlishi mumkin. Chunki dengizda ularni quruvchi organizmlar yashaydi. Bular korallar deb ataladi. Korallarning tanalari meduzalarga ўxshash dirildoqdir. Ular millionlab koloniya bўlib yashashadi. Baliqning yemishiga aylanmaslik uchun korallar dengizda erigan tuzdan chianoq uylar yasashadi. Chianoqlar ўzaro qўshilib korall qoyalarni tashkil etadi.Korallar ўlgach,ularning qattiq chianoqlar ўz ўrnida qoladi.
Kўhna va yosh tolar
Yerning ustki qismi bўlmish qit’alar va ularning pilitalari ba’zi joylarda bir-biridan uzoqlashsa,ba’zi joylarda yaqinlashadi.Qitaning birqismi boshqasi bilan tўqnashsa,shu yerda yer ijimlangan kiyimga ўxshaydi.Baland bўlmagan tepaliklar va juda baland tolar Yerimiz kiyimining burishgan joylaridir.Tolar odamlar kabi turli yoshda bўlishadi.Ularning ba’zilari qizgan lovalar chiqqan joyda paydo bўladi.Bular yosh tolardir.Ammo ming yillardan sўng ular shamol,sovuq,suv va quyosh ta’sirida qariydi.Balandligi pasayib yonbarlarida qiyaliklar paydobўladi.