Komilova xurshidaxon mansurjon qizining

 
“Yulduzli tunlar” romani yaratilgan davrning xazinasi boldi desak mubolaga 
bolmaydi. Asar xalqimiz tarixini yoritishda muhim manbaa bo‘lib xizmat qildi. 
Biroq, asar yozilgan paytda turli xil tanqidlarga ham uchradi. Ba’zi bir tanqidchilar 
asarda janglar tasviriga keng o‘rin berilgan deb baho bersalar, ba’zilari Boburning 
lashkarboshilik qobiliyati yaxshi yoritilmagan deya baho berishadi. Lekin 

---

Boburning harakteri va yashagan davridan kelib chiqib nazar solsak asarda tog’ri 
yo‘l tutilgan deya olamiz. 
Tarix, davr haqiqatidan koz yumib bolmaydi. Ma’lumki, Boburning umri jang-u 
jadallarda otadi. Agar muallif janglarning barchasini tasvirlaganda u tarixiy 
xronlogik jangnomaga aylanib, bir emas bir necha kitobda aks etgan bolardi. 
Shuning uchun ham muallif Bobur hayotidagi muhim janglarnigina tasvirlab shu 
orqali Boburning harbiy salohiyatini ochib beradi.
“Yulduzli tunlar” romaninining “Laxor, Panipat Dehli” bolimida aynan 
sarkardalik mahoratiga urg’u beriladi. Tarixda Panipat janggi nomi bilan mashxur 
jangda Boburning bor yog’I 12ming akari boladi, Ibrohim Lodiyda esa 50ming. 
Bobur harbiy salohiyatii ishga slogan holda jangda g’olib boladi. Tolg’ama usuli 
orqali g’alabaga erishadi. 
Yozuvchi Boburni mohir harbiy sarkarda shu bilan birgalikda turkiy sheriyatning 
buyuk vakili sifatida kashf etadi. Asarda bu xususiyatni ko‘plab sahifalarda 
kuzatish mumkin. 
Jamoling vasfini ey oy, necha eldin eshitgaymen, 
Ne kun bo‘lgay vislinga men dilxasta yetgaymen 
Yozuvchining e’tirofiga ko‘ra, bu bayt Boburning Samarqandda hukmronlik 
chog’larida bolajak rafiqasi oyisha begimga bag’ishlab yozilgan. Yozuvchi u 
epizodda Boburni oshiq hamda istedodli shoir sifatida tasvirlaydi. 
Romanda Bobur shaxsiga xos sifatlar aniq va chiroyli tarzda ochib 
beriladi. Masalan: mirob Ergash govning qolga tushish voqeasini yozuvchi 
quyidagicha aks ettiradi: 
-Men begunohmen! Besh bolamning uvoli uradi sen beklarni. Mening 
begunoh qonim tutadi hammangni. 

---

Bu qarg‘ish Boburning qalbiga otkir tig‘day qadaldi.Uning oyoq-qollari 
titrab,otirgan joyida kozi tina boshladi. 
Qarg‘ishdan g‘azablangan beklar yana ham qattiq turib talab qila boshladilar: 
-Yasoq! 
-Yasoq! 
Boburning koz oldidan boyagi odamning soqoliga oqib tushgan koz yoshlari 
ketmas, qulog‘i tagida uning alamli qichqirig‘i yangrab turardi.
13
Bobur uning oldirilishiga qarshilik qila olmaydi. Mirobning sozlarga 
ishonsada soxta, xiyonatkor beklar bunga qarshilik qiladi. Ularni talabidan 
qaytara olmaydi.
Bobur shoh, sarkarda bolishi bilan birga g‘oyat otkir zehnli
kitobsevar inson edi. Yoshligidanoq kitobga mehr qoygandi. Xatto, umrining 
songi kunlarini ham kitob mutolaasi bilan otkizishni xohlashi ham 
sozlarimizning dalili boladi. Asarda Bobur Samarqandga borgan chog’ida 
kitob dokoniga kiradi, undagi noyob kitoblarni korib, shunchalik berilib 
ketadiki, Qosimbek gapirganda ham e’tibor bermaydi. Lekin, shu paytda 
xazinasi bosh bolishiga qaramasdan barcha kitob haqini tolab sotib oladi.
Roman yozishda Pirimqul Qodirov Bobur shaxsini tolaqonli ochib berishga 
harakat qiladi. Asarda badiiy toqimalar ham uchrab turadi. Masalan, Tohir 
keyinchalik Tohir oftobachi obrazi. ”Boburnoma” asarida Tohir shaxsi haqida 
hech qanday ma’lumot uchramaydi, yozuvchi Tohirni ozi yaratadi. Uni 
shunday ustalik bilan Bobur hayotiga olib kiradi. Dastlab Tohir va Robiya 
suhbati bilan boshlangan asarda endi Tohir oziga munosib rol oynay 
boshlaydi. Bu orqali adib Boburning shunday dosti bolishini xohlaydi. Tohir 
obrazi badiiy toqimaning yuksak mahsuli desak mubolag‘a bolmaydi. 
Yozuvchi uni Robiya ikkisining sevgisi orqali asarga sezdirmasdan 
aralashtirib yuboradi. Tohir obrazini ham shunday mukammmallik bilan