«Kompyuter injiniringi» fakulteti «Kompyuter injiniringi» baǵdarı

3. Vertikal karyera delingende xızmet lawazımı nawqanpoyalarinan tikkeley joqarıǵa kóteriliw túsiniledi. Lawazımda ósiw miynetke tolıqnatuǵın aqsha asıwı menen baylanıslı boladı.
4. Gorizontal karyera. Bul iskerliginiń basqa túri menen shuǵıllaniletuǵın lawazımına qózǵawdı yamasa kárxana xızmet lawazımları sistemasında qatań belgilep qoyılmaǵan arnawlı bir xızmet wazıypasın (mısalı, waqıtsha gruppa, bólindi, joybar basshısı ) orınlaw júkletilishini ańlatadı. Iyelep turǵan lawazımında aldın belgilep qoyılǵan wazıypalardıń qaǵıyda boyınsha mıynet haqı muǵdarı asırılǵan halda keńeytiriliwi yamasa quramalılashtirilishi da gorizontal karyera túrine taallukdi bolıp tabıladı. Yaǵnıy gorizontal kar'era xızmet lawazımında turaqlı joqarıǵa kóteriliwdi anglatmaydi.
5. Basqıshpa-basqısh karyera. Ol vertikal hám gorizontal kar'era qásiyetlerin sáwlelengenlestiredi. Yaǵnıy xızmetkerdiń xızmet wazıypasında ósiwi basqıshpa-basqısh vertikal hám de gorizontal halda keshiwi múmkin. Bul sezilerli dárejede nátiyje beredi. Basqıshma-basqish karyera kárxana ishindegi kar'era formasında hám de kárxanalar araliq karyera formasında ushraydı.
6. Jasırın karyera. Bul átirapdaǵılar ushın anıq-ayqın jagdayda júz bermeytuǵın xızmet lawazımında ósiw bolıp tabıladı. Bunday múmkinshilikke ádetde óz kárxanasınan sırtda júdá keń ámeliy baylanısları ámeldegi tar sheńber xızmetkerleri iye boladılar. Basqasha etip aytqanda, jasırın kar'era delingende kompaniya yamasa firma administraciyaına jaqınlasıw túsiniledi. Mısalı, administraciyanıń bólek zárúrli tapsırmaların orınlaw, tar sheńberde ótkeriletuǵın jıynalıslarǵa usınıs etińiw, rásmiy bolmaǵan informaciyalardan tanısıw múmkinshiligine ıyelew hám taǵı basqalar tap sonı ańlatadı.

2. 
   Personal karyerani rejelestiriw.
   

Personal karyerasini joybarlaw hám rawajlandırıwdı basqarıw — kompaniya yamasa firma ishki mútajliklerine muwapıq halda xızmetker potencialleri hám úmitlerin esapqa alǵan halda onıń lawazımda yamasa kásip wazıypasında artıwın qáliplestiriwge anıq maqsetti gózlegen halda tásir ótkeriw procesi bolıp tabıladı.
Personal karyerasin basqarıw tómendegi maqsetlerdi kózleydi:
—karxananin izbe-iz menejmentine ishki mútajliklerin qandırıwdı támiyinlew;
—personal ózi erisiwge ılayıq bolǵan arnawlı bir juwapkershilik dárejesine etiwi ushın onı oqıtıw hám de tájiriybe iyelewin izbe-iz támiyinlew;
—muayyan potencialǵa iye personaldin bul potenciallerin tabıslı jumısqa salıwları — umtılıwları, uqıpları hám qatańlıqların esapqa alıp, kar'eralarini rawajlandırıwǵa múmkinshilik jaratıp beriw.
Karyerani basqarıwdı aqılǵa say shólkemlestiriw nátiyjesinde tómendegiler támiyinlenedi:
—joqari maman qánigelerdi jumısqa qosıw ushın keń múmkinshilikler;
—joqari maman qánigelerdiń xızmet wazıypaları hám lawazımda ósiwleri támiyinlengenliginen qanigiw payda etiwleri nátiyjesinde olar ortasında qo'nimsizlikni kemeytiw;
—personal menen kárxana iskerligi muvofikdashtirilishi nátiyjesinde miynet ońimdarlıǵınıń ósiwi.
Karyera dinamikası xızmetkerdiń kárxana yamasa shólkem xızmet wazıypaları, lawazımları nawqanpoyalarinan basqıshpa-basqısh etiwin, bul dinamika pátin ańlatadı. Bunda xızmet wazıypası hám lawazımǵa iykemlesiw hám de onı iyelew ushın ádetde úsh jıl talap etiliwi kriterya retinde belgilep qóyıladı. Personal xızmet wazıypası yamasa personal karerasi boyınsha qabıl etilgen qararlardı orınlaw hám jobalardı ámelge asırıw
Kárxana sistemasınıń personal kásiplik tájiriybesine zárúriyatın analiz qılıw kárxananıń karera strategiyasın islep shıǵıw jáne bul tuwrısında qarar qabıl qılıw
Personal kásiplik tájiriybesin analiz qılıw Kárxananıń kásiplik tájiriybege bolǵan mútajligi jáne bul mútajlikti ámelge asırıw múmkinshiligi. Kárxana personali karerasini joybarlaw lawazımda bes jıl bolǵanınan keyin bolsa onıń miynet iskerligi natiyjeliliginde tómenlew baqlanadı. Sol sebepli dinamikalıq karyera delingende xızmetker, kóbinese xar bir xızmet wazıypası yamasa lawazımda 3—5 jıl dawamında bolıwı túsiniledi.

Personal karyerasini artıwın basqarıw procesi (11. 8-súwret) logikalıq jaqtan bir-biri menen baǵlıq bolıp tabıladı. Ulıwma alǵanda xızmetkerdiń kar'erasi islep shıǵarıw iskerligi nátiyjesi esaplanadı. Xızmetker islep shıǵarıw processinde xızmet wazıypasında yamasa lawazımda kóteriler eken, jańa texnika hám texnologiyalardı, islep shıǵarıw usılların, xızmet hám lawazım wazıypaların, menejmentti, óz social rolin hám taǵı basqalardı iyeleydi.

Personal karyerasini rawajlandırıw innovatsiyalar menen ajıralmas baylanısda bolıp tabıladı. Kar'era dinamikası analiz etilgende xızmetkerlerdiń innovatsiyalarǵa kónlikpelerin rawajlandırıwdı talap etetuǵın iykemlesiwi túrlishe bolıwın esapqa alıw kerek. ―Keleshegi bar xızmetkerlerde ózgerislerge juwapan óz kónlikpelerin rawajlandırıwda ádetde máseleler sezilmaydi. Basqa bir xızmetkerler bolsa ózgerislerge tolıq ko'nika almaydılar. Bunıń áqibetinde jańa xızmet lawazımlarına

uyqas kela almay qaladılar.
Sol sebepli personal kar'erasini rawajlandırıw siyasatın qáliplestiriwden ilgeri kar'era dinamikasın analiz etiw talap etiledi. Bul tómendegiler ushın kerek:
— kelesinde personal menen baylanıslı máselelerdi, mısalı miynetke aqsha tólewdiń, ijroning bahalanishiga baylanıslılıǵın esapqa alıwda kar'era dinamikasınıń ijroni bahalaw menen baylanısın baqlaw ushın ;
—lawazimda ósiwdiń bolajaq jolin kórsetip beriw hám de bul joldan tabıslı alǵa qaray háreket qılıw ushın zárúr talaplardı qáliplestiriw ushın ;
—mo'ljallanmagan jaǵdaylardı, atap aytqanda xızmet wazıypası hám lawazımda oǵada tez kóteriliw yamasa kerisinshe basshılardıń iyelep turǵan lawazımlarında uzaq waqıt qalıp ketiwleri sebeplerin anıqlaw ushın.
Personal kar'erasini rawajlandırıw siyasatınıń tiykarǵı máselesi lawazımda kóteriw ushın óz xızmetkerlerin tayarlaw yamasa maman qánige hám basshılardı jumısqa shetten tartıw kerekligini anıqlap alıwdan ibarat esaplanadi. Personal kar'erasini rawajlandırıw siyasatı bos lawazımlardı toltırıw procesi hám de xızmetkerlerdi lawazımda ósiriwge qarjı jumsawǵa jantasıwlarda óz ańlatpasın tabadı. Bos lawazımlardı óz xızmetkerleri esabına toltırıw principi kompaniya yamasa firma ishinde xızmet wazıypası hám lawazımda jılısıwdı támiyinleydi hám de personalning qızıǵıwshılıǵın kúsheytiwge xızmet etedi. Bul princip jarıslar járiyalaw arqalı ámelge asırılıwı múmkin. Onıń ushın bos lawazımdı iyelew qálewi bolǵan barlıq xızmetkerler arasından eń múnásipi tańlap alınıwı kerek.
Kompaniya yamasa firmalar kóbinese usı principti tańlawları haqqında daǵaza qilsalarda, ámeliyatda bul tańlaw ádewir basqasha tárzde ótedi. Yaǵnıy bos lawazım hám de kárxananıń ózinde áne sol lawazımdı iyelewge múnásip xızmetker ámeldegi bolsa, ol tuwrıdan-tuwrı áne sol lawazımǵa tayınlandı. Bunday múnásip kandidat kompaniya yamasa firmada tabılmasa, administraciya, kópshilik jaǵdaylarda, óz xızmetkerlerin áne sol lawazımǵa tayarlaw ushın aqsha jumsawdan kóre tayın qánige yamasa baslıqtı shetten usınıwdı maqul kórediler.
Ulıwma alǵanda ámeliyatda kóbinese bos lawazımǵa óz xızmetker-ini tayarlıqtan ótkerip belgilew ornına shetten qánige hám baslıq usınıs etiwge dus kelinedi. Eń maqul túsetuǵını bolsa hár eki principke de ámel qılıw bolıp tabıladı. Sebebi birinshi princip — bos lawazımdı tek óz xızmetkerleri esabına toltırıw kárxanada turaqlılıq jaǵdayına alıp keliwi múmkin. Ekinshi princip — basshılardı shetten qosıwda bolsa óz xızmetkerlerin xoshametlew nátiyjeli usılınan waz keshiwdi ańlatadı.
Ámeliyatda personal kar'erasini rawajlandırıw bos lawazımlardıń 80 payızın óz xızmetkerleri esabına toltırıw, 20 payızın bolsa shetten jumısqa qosıw eń nátiyjeli ekenligi óz tastıyıqın tapqan.