Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
165 
har daqiqada yangilanib turadi‖.Olamda turg‘unlik yo‘q. Harakat butun
tabiatga, barcha jism va hodisalarga xosdir. 
Insonning kamolotiga,dunyoqarashiga,tarbiyasiga,aqliy salohiyatiga ta‘sir etadigan 
omillardan biri muhit,ya‘ni kishiga stixiyali ta‘sir etadigan tashqi voqealar kompleksi 
tushuniladi.Bunga tabiiy muhit,ijtimoiy muhit,oila muhiti kiradi. 
Tabiiy muhit insonning hayot tarziga,xarakteriga va mehnat faoliyatiga ta‘sir 
etadi.Masalan,Afrika mintaqasidagi talabalar va Amerika,Yevropa mintaqalaridagi talabalar 
hayot tarzini olaylik.Ularning hayot tarziga,bilim olishlariga ta‘sir etadigan qator tabiiy 
omillar bilan ular o‘rtasidagi farqlar isbotlanadi. 
Inson kamolotida tabiiy muhit bilan birga oila ya‘ni mikromuhit ham kata tasir 
kuchiga ega.Chunki bola ko‘z ochib ota-onasini, qarindosh-urug‘ini ko‘radi.Uning dastlabki 
intensiv psixologik,jismoniy rivojlanishi,dunyoqarashi rivojlanadigan davri oila ta‘sirida 
shakllanadi.Aristotel,Platonlarning fikricha taqdir,tole har kimning hayotidagi o‘rnini 
avvaldan belgilab bergan.Farobiy inson kamolotida ta‘lim-tarbiyaning muhimligini 
ta‘kidlaydi.‖Ta‘lim olish orqali nazariy kamolotga erishiladi,tarbiya esa kishilar bilan 
muloqotda axloqiy qadr-qimmatni va amaliy faoliyatni yaratishga olib boradigan 
yo‘ldir‖deydi.Qush uyasida ko‘rganini qailadi‖ degan naql bejizga aytilmagan.Oilaning 
hayot tarzi,undagi bola dunyoqarashiga,ruhiy kamolotiga ta‘sir etadigan tarbiyaviy muhit 
unug kamolotida muhim ahamiyat kasb etadi.Masalan,oilaning to‘liq bo‘lishi,ziddiyatli oila 
bo‘lishi,ayniqsa hozirgi texnika rivojlangan zamonda ota-onalarning telefonga berilib 
farzand tarbiyasiga e‘tiborsiz bo‘lishi yoki aksincha farzandining ilmli bo‘lishini istab 
barcha sharoitlarni yaratib beradigan ota-onalarning borligi bolalarning qanaqa dunyuqarash 
bilan shakllanishini namoyon atadi. 
Talabalar dunyoqarashini rivojlantirishda ijtimoiy muhit ham muhimdir.Chunki bu 
yerda ishlab chiqarish munosabatlari va ularni tartibga solib turadigan ijtimoiy qonun-
qoidalar kishiga alohida ta‘sir qiladi.Ijtimoiy aloqasiz,odam;ar bilan aloqa qilmasdan odam 
inson bo‘la olmaydi.Ijtimoiy munosabat,ilmiy muhit,o‘zaro bilim almashish,olgan 
bilimlarni amaliyotda qo‘llash natijasida talabalar hayotga va mehnatga,kasbiy pedagogic 
faoliyatga tayyorlanadi,kerakli tajriba va bilimlarni egallaydi.Insonkamolotiga ijtimoiy 
muhitning ta‘siri turli tarixiy davrda turlicha bo‘ladi.Tarixga mutojaat qiladigan bo‘lsak,har 
bi tarixiy davr o‘zining iqtisodiy-ijtimiy rivojlanish boqichlaridan o‘tganligini 
ko‘ramiz.Iptidoiy jamoa davrida insonlar faqat ongi ,dunyoqarashi osha davrga xos edi,u 
davr insonlari kun kechirishlari uchun ov qilar edilar.vaqt otgan sayin ov qurollarini 
mukammallashtira boshladilar,o‘zaro oldi-sotti alaqalarini amalga oshirishni o‘rgandilar. 
Quldorlik tuzumida quldorlar va qullarni paydo bo‘lishi dunyoqarash xususiyati va 
uning maqsadini ham o‘zgartirdi.Quldorlarning bolalari hukmron bo‘lishga intildilar,jang 
san‘atini 0rganib bordilar.Qullarning bolalari esa oddiy qora ishni bajarish,mehnat 
jarayonida ishtirok etishga o‘rgatildi. 
Feodalizm tuzumiga kelib tarbiyaviy muhit,insonlarning dunyoqarashi keskin 
o‘zgardi,tabaqalanish boshlandi.Ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi ta‘lim mazmunini 
o‘zgartirib yubordi.Ta‘lim sekin-asta ilmiy xarakter kasb eta boshladi.Umumiy ta‘lim 
kurtaklari paydo bo‘la boshladi.Feodal bolalarga ilmiy bilimlar berish,ularni maxsus 

---