Küresel kentler hızlı Nüfus Artışı ve Kentleşme

KÜRESEL KENTLER

Hızlı Nüfus Artışı ve Kentleşme
Hızlı nüfus artışına ve göçlere bağlı olarak dünya toplumları hızla kentleşmektedir. Bugün dünyanın yarıdan fazlası şehirlerde yaşamaktadır ve bu düzeye son iki asırda ulaşılmıştır. Oysa 1700’lerde dünya nüfusunun sadece % 2’den azı kentlerde yaşamaktaydı. Bunu sağlayan temel faktör olarak sanayileşme dalgası 1800’lerde önce Avrupa’ya, ardından da ABD’ye yayılmış ve batı dünyasında kentli nüfus çok kısa bir sürede %15’lere ulaşmıştır. Bu oran büyük bir kırılmaya işaret eder. Zira daha önceki devletlerin ve toplumların hiç birisi nüfusunun yüzde 10’undan fazlasını şehirlerde barındırmamıştır. Ardından 1902 nüfus sayımında İngiltere’deki kentli nüfusunun yüzde 70’leri bulduğu görülmüştür. Bu oran yüz yıl sonra bugün birçok ülkede yakalanmış durumdadır. Hızlı kentleşmenin doğal bir sonucu olarak dünya üzerindeki beş bin kadar kentin beş yüz kadarı en az bir milyonluk nüfuslarıyla milyonluk kentler arasına karışmışlardır. Bu süreç dünya üzerinde adına Küresel Kentler denen yeni bir olgu üretmiştir.
Kavramın Tanımı
Kentleşme literatüründe Küresel Kentler farklı özelliklerine atıfla farklı şekillerde tanımlanabilmektedirler. Harvey, küresel kentleri, üretimin denetlendiği ve bütünleştirildiği yeni üretim mekânları şeklinde; Friedmann, küresel sermaye birikiminin yoğunlaştığı ve küresel sistemin kontrolünün sağlandığı merkezler; Sassen, dünya ekonomisinin örgütlenme biçiminin belirlenmesi, uzmanlaşmış hizmetlerin finanse edildiği anahtar nokta olma nitelikleri, öncül sanayi kollarında üretim ve buluşların yapılması ve yeni buluşlar ile ürünlerin pazarlandığı odaklar; Hall, sermaye hareketleri sonucunda değişime uğrayan kent; Short, politik gücün yoğunlaştığı ve dünya ekonomisiyle ilgili nihai kararların alındığı yerler; Braudel, içinde bulunduğu ekonomik sisteme hâkim olan kent; Cohen, yeni uluslararası işbölümünün merkezi olarak tanımlamış; Catells ise, küresel kentin sadece bir mekân değil bir süreç olduğunu, buralarda ileri hizmetlerin üretim ve tüketiminin yapıldığını ve bu işlevlerin yerelden küresele bağlandığını belirtmiştir (Batmaz 2010: 39-40).
Dünya ekonomisinin temel karar verme noktaları olan küresel kentler ekonomik ve politik gücün konumlandığı ve şekillendiği küresel ve aynı zamanda ulusal ekonominin kontrol edildiği, çok uluslu ortaklıkların, yönetim ve kontrol merkezlerinin, uluslararası alanda üretim ve dağıtımı örgütleyen faaliyetlerin mekânsal olarak yoğunlaştığı, ileri üretici hizmetlerde uzmanlaşmanın sağlandığı, bu işlevleri yerine getirebilecek uygun coğrafî konuma sahip, kent konforunu sağlayan fiziksel ve sosyal alt yapının bulunduğu yapıya uygun yaşam tarzının tüm ihtiyaçlarının karşılandığı kentler olarak tanımlanmaktadır ( Short 2004; Holston 2001: 17’ten akt. Yaylı 2012: 341-342).
Küresel kentlerin bugün diğer kentlerden en önemli ayırt edici özellikleri, dünya ekonomisinin temel karar verme noktaları olmalarıdır (Taylor, 2004: 192). Bu kentlerde imalat sanayi büyük ölçüde ortadan kalkmıştır, buralarda üretim yapmaktan daha çok üretilen ürünlerin dağıtım, pazarlama ve tüketim sürecinin planlanması ve kontrol edilmesi söz konusudur. Küresel kentler ticaret, yönetim, finans, üretim ve hizmet sektörünün planlandığı ve kontrol edildiği mekânlardır (Brenner 1998: 4; Karakurt 2007: 321’den akt. Batmaz 2010: 40-41).