Kur’ân-ı Kerîm’in yedi harf üzere (‘alā sab‘ati a ḥruf) indirildiğini bildiren

ry: Its Character and Implications (Columbus, OH: Ohio State University Press, 1978),
18, ki burada yazar Lord’un Singer of Tales’ine atfen şöyle der: ‘…sözlü şair ve onun top-
lumu, Lord’un vurguladığı üzere, genellikle icra edilen performansın hafızada önceden
var olan şarkının yeniden sunulması olduğunu düşünürler; ve şairin kendisi sunduğu
şiirin, önceden sunduğu ya da işittiği şiirin harfi harfine aynısı olduğunu kesin olarak
iddia edebilir’.
111 Lord, Singer of Tales, 100.

---

SÖZLÜ KOMPOZİSYON, YAZILI KOMPOZİSYON
VE YEDİ HARF HADİSİ
361
çoğu zaman yanlış ‘sözlü aktarım’ mefhumuna başvuruluyor olmasına rağmen
bu bağlar bir orijinalin varyantları arasındaki bağ türünden değildir; ‘sözlü
aktarım’, ‘sözlü kompozisyon’, sözlü üretim’ veya ‘sözlü performans’ bunların
hepsi aynı şeydir. En büyük yanlışımız ‘bilimsel olarak’ değişken olan bir ol-
guyu sabit kabul etmemizdir
112
.
Kur’an bir şiir olmadığı gibi onun muhtelif şairler ve şozanlar tarafından or-
taklaşa üretilmiş bir ‘ürün’ ya da ‘kompozisyon’ olduğundan da söz edemeyiz.
Bununla birlikte o en başta, şiirde ‘sözlü aktarım’, ‘sözlü kompozisyon’, sözlü
üretim’ veya ‘sözlü performans’ın norm olduğu bir toplumda ortaya çıkan bir
sözlü olgudur
113
. Dolayısıyla, Kur’an’ın, kültürel anlamda, o dönemin şiirinin
tecrübe edildiği gibi tecrübe edildiğini tahmin edebiliriz; yani sınırlı miktar-
daki ‘varyasyonlar’ sadece kabul edilebilir değil, aynı zamanda, fark edildiği
vakit, olağan addedilmekte ve bir bakıma tam bir metin inşa edilmekteydi.
Aslında, benim önerim de odur, Kur’an’ın tarihine ve farklı ‘okunuşları’na
dair geleneksel verilerden ve bilhassa temel hadis mecmualarında kaydedilmiş
olan meşhur yedi harf hadisinden ulaşacağımız da budur. Çok açık bir husus
olsa da Kur’an, bizzat kendi ifadesiyle bir ‘kur’an’ yani ‘okuyuş’tur, ki bu da
sözel bir olgudur. Böylece biz Kur’an’dan Allah’ın kitāb’ı olarak bahsedebiliriz,
ki bahsetmeliyiz de, bu onun öncelikli olarak Kur’anlığına gölge düşürmediği
gibi onun Hz. Peygamberin dilinde tezahür eden sözlü tabiatına da gölge dü-
şürmez. (kur’an ve kitāb arsındaki farklar için aşağıya bkz.)
Eğer bu varsayım doğru ise –yani çeşitli kıraatlerin genellikle Kur’anın ‘söz-
lü’ ve dolayısıyla ‘çok biçimli’ tabiatının ifadesi olduğu varsayımı- Kur’anın
bir metin olarak tek ve sağlam orijinal’ine ulaşma girişimlerinin imkânsız,
daha doğrusu anlamsız, olduğu ortaya çıkar. Bu durumda, belli bir zamanda
veya öncesinde ve sonrasında Kur’anın yedi harfinden bir parça olarak okun-
112 A.g.e., 101.
113 Parry/Lord teorisinin Arap şiirine olumlu bir uyarlaması için bkz. J. Monroe, ‘Oral
Composition in Pre-Islamic Poetry’, Journal of Arabic Literatures, 3 (1972): 1-53; Zwett-
ler, Oral Tradition. Zwettler’in (ve Monroe’nun) ulaştığı sonuçlar, Gregor Schoeler, baş-
kalrıyla birlikte, tarafından eleştirilmiş (bkz. Schoeler, Oral and Written, özellikle böl.
4, 87-110) fakat, bana göre, Schoeler’in eleştirisi, literatürde işaret edilmiş olan büyük
miktardaki Kur’anî varyantlara dair en iyi açıklama olarak ‘asli çok biçimlilik’ diyebile-
ceğimiz önemli noktayı atlamıştır, bu ‘asli çok biçimlilik’ ilk icrada (Schoeler’in ifade-
siyle ‘kompozisyon’) olabileceği gibi sonrasındaki aktarımda da olabilir. Aslında Schoeler
kendisi de ‘eski Arap şiiri metninin aktarımı sırasında değişen ve esnek bir tabiata sahip
olması sadece kabul edilebilir değil aynı zamanda normal ve hatta hoş karşılanan bir özel-
lik’ olduğunu kabul eder (Schoeler, Oral and Written, 76; ayrıca bkz. aynı yazar, Genesis,
32) ve ‘sözlü aktarım usulünde değişmelerin çok yaygın olduğu’ ndan bahseder (108).
Tartıştığımız bu esneklik ya da makul bir miktarı, Kur’anın vahyedilen formunun yedi
harf özelliğinin bir parçasıdır ve Hz. Peygamber tarafından iletilen ilk biçim veya sahabe
tarafından devam ettirilen nakiller olması arasında bir fark yoktur.

---

362