Kurs ishi mavzu: A. A. Smirovning xotiraga doir olib borgan izlanishlari

1 bob yuzasidan xulosalar
Xotiradagi individual farqlar Xotira jarayonlaridagi individual farqlar esda qoldirishning tezligida, aniqligida, mustahkamligida va qayta esga tushirishga tayyorligida ifodalanadi. Bu farqlar malum darajada nerv faoliyati tiplarining xususiyatlari bilan, qo’zg’alish va tormozlanish jarayonlarining kuchi va harakatchanligi bilan bog’liqdir. Individual farqlar yana shunday hollarda namoyon bo’ladiki, ba'zi odamlar obrazli materiallami, rang, tasvir, narsa, tovushlami samarali v? mustahkam esda olib qoladilar. Boshqa bir odamlar so’ziami yaxshi eslab qoladilar. Uchinchi bir toifa odamlarda esa malum bir materialni esda olib qolishda yaqqol ustunlik sezilmaydi. Xotira – shaxs psixik hayotini belgilab beruvchi xususiyat. Uning ahamiyati o‘tmish voqealarini qayd etish bilan cheklanmaydi. Axir hozirgi zamondagi hech qanday harakatni jarayonlardan tashqarida tasavvur qilib bo‘lmaydi; eng oddiy psixik aktning sodir bo‘lishida har bir elementni keyingisiga bog‘lash uchun esda saqlab qolish katta ahamiyatga ega. Bunday bog‘lanishga layoqatsiz bo‘lgan insonning rivojlanishi mumkin emas.
Faqat xotira insoniylik madaniyatining yo‘qolib ketmasligiga, tafakkurimizning tadbiq etilishiga va tuyg‘ularimizning kechishiga ko‘mak beradi. Bosh miya po‘stlog‘ida paydo bo‘ladigan tashqi olam obrazlariizsiz yo‘qolib ketmaydi. Ular uzoq vaqt davomida saqlanib qoladigan iz qoldiradilar. Psixikamizdagi xotira ularning zahirasi bo‘lib xizmat qiladi. Unda kechadigan barcha jarayonlar mnemik jarayonlar deb ataladi (yunonchadan «mnema» - xotira).

II. A.A.Smirnovning xotira psixologiyasiga qо‘shgan xissasi
2.1. A.A.Smirnov ilmiy tadqiqotlarida xotirada ma’lumotlarni saqlash masalalari
Ushbu tadqiqotlarda olingan natijalarning ahamiyati shundaki, ular yosh bolalarda mantiqiy yodlashning ancha boy imkoniyatlarini ochib berdi. Bu ularni ta'limda muvaffaqiyatli qo'llash yo'llarini aniqlash - o'quv materialini o'zlashtirish samaradorligini oshirish imkonini berdi. Ular xotiraning tabiati va uning rivojlanishi haqidagi g'oyalarni o'zgartirdilar. Mnemonika texnikasini o‘rgatish bo‘yicha amaliy formativ mashg‘ulotlar o‘tkazish imkoniyati paydo bo‘ldi. A.A. Smirnov shaxsiy xotirani rivojlantirishda ikki tomonlama - ijtimoiy va tabiiy qat'iyatni e'lon qildi. Rus fanida u xotiraning individual farqlari muammosini alohida muammo sifatida qo'yishda ham ustuvor ahamiyatga ega. U birinchi marta rus psixologiyasida "mnemik qobiliyatlar" tushunchasini kiritdi, ularni tezkorlik, aniqlik va yodlash kuchidagi individual farqlar sifatida tushundi. Muallif tomonidan taklif etilgan ikkita tadqiqot strategiyasini o'zida mujassam etgan yangi yondashuv: "chuqur analitik" va "sintetik kenglik" mnemonik qobiliyatlarni miya mexanizmlari bilan chambarchas bog'liq holda va bir vaqtning o'zida individual ravishda ko'rib chiqishga imkon beradi. shaxsiy xususiyatlar (motivatsiya, xarakter xususiyatlari, temperament va boshqalar). Tahlilning uchta darajasida olingan faktlarning butun to'plami: psixologik, psixofiziologik va xulq-atvor, mnemonik qobiliyatlarning ikkita asosiy turini tanlashni asoslaydi: axborotni olish va qayta ishlash. Birinchisi vizual ob'ektlarni xotirada aniq, batafsil saqlash qobiliyatini va vizual izning o'zi uzoq muddatli oqimini anglatadi. Aniqlangan faktlar yodlashda tasvirlashning asosan majoziy shakllaridan foydalanishga individual tendentsiyaga asoslangan degan fikrni taqdim etishga olib keldi. Bu kognitiv qobiliyatlarning turiga va umuman shaxsning individualligiga qarab individual barqaror xususiyat bo'lib chiqadi. Mnemonik qobiliyatlarning ikkinchi turi axborotni yuqori darajadagi umumlashtirish tizimiga aylantirishga yordam beradigan materialni ichki tashkil etish usullari va usullarini, tasniflash va abstraktsiyalash usullarini egallash qobiliyati bilan bog'liq. Olingan natijalar shuni aytishga imkon beradiki, bu turdagi mnemonik qobiliyatlar xotira va fikrlash jarayonlari o'rtasidagi bog'liqlikning individual o'ziga xosligini belgilaydi; darajali tuzilishga ega bo‘lib, u xotirada tashkil etishning kategorik va tematik shakllarining xususiyatlariga asoslanadi. Ajablanarlisi (mnemonik qobiliyatlarning tabiatini tushunish nuqtai nazaridan) ular badiiy va aqliy xarakterga ega bo'lgan odamlar orasida eng ko'p farqlanishi aniqlangan haqiqatdir. Matematik qobiliyatlari aniq bo'lgan maktab o'quvchilari xotirada ob'ektlar tasvirlarini sxematik, umumlashtirilgan saqlash tendentsiyasini, tushunchalarning kategorik xususiyatlarini va ularning munosabatlarini kognitiv qayta ishlashning yaxshi rivojlangan darajasini, xotirani tashkil etishning kategorik shaklining yuqori rivojlanishini, yuqori natijalarni ko'rsatdilar. semantik xotiraning barcha turlarida materialni yanada optimal tashkil etish tufayli , o'z tajribasini og'zaki-mantiqiy usullarda tartibga solishning individual sxemasi; aniq adabiy qobiliyatga ega bo'lgan maktab o'quvchilari ob'ektlarning hissiy xususiyatlarini kognitiv qayta ishlashning yaxshi rivojlangan tizimiga, tasvirlashning o'ziga xos majoziy shaklidan foydalanishni afzal ko'rishga, xotirada asl nusxaga yaqin yaxlit tasvirni saqlash qobiliyatiga, tartibga solishning individual sxemasiga ega. obrazli-emotsional usullar orqali amalga oshirilgan tajriba. Ikki turdagi mnemonik qobiliyatlarning (axborotni bosib chiqarish va qayta ishlash uchun) o'rganishdagi rolini o'rganishda ularning bilimlarni o'zlashtirish muvaffaqiyatiga turli xil ta'siri aniqlandi. Masalan, ikki turdagi shaxsiyat va kognitiv qobiliyatlarga ega bo'lgan kasbiy ta'limga ega bo'lgan maktab o'quvchilarida ularning har birining turli fanlarga ta'sirining o'ziga xos og'irligi bir xil emasligi muhimdir. Odatdagi "yozuvchilar" (individuallikning badiiy ombori vakillari) uchun bilimlarni o'zlashtirishda vizual tabiiy va semantik xotira ko'proq rol o'ynaydi. Matematik qobiliyatga ega bo'lgan maktab o'quvchilarining eng vakillik guruhida (fikrlash turiga ega) bu ko'proq darajada semantik eshitish xotirasi. Analitik strategiya yordamida "mnemonik qobiliyatlar" atamasi orqasida yashiringan jarayonlar va tuzilmalarning sezilarli heterojenligi va ularni ta'minlash uchun miya mexanizmlarining juda ajoyib o'ziga xosligidan dalolat beruvchi ma'lumotlar olindi. Ta'limning turli profilli differentsiatsiyasiga ega bo'lgan maktab o'quvchilarida individual xotira xususiyatlarining motivatsiya, xarakter xususiyatlari, temperament, fikrlash xususiyatlari va asab tizimining individual xususiyatlari bilan o'zaro bog'liqligi aniqlandi. Individuallikning yaxlit tuzilmasida birinchi marta individual xotiraning roli va o'rni operativ tarzda o'rnatildi. Uning xususiyatlari turli xil qobiliyatlarga ega bo'lgan maktab o'quvchilarining tanlangan individuallik turlarida asosiy rol o'ynaydi. Shaxsiylikni mustahkamlovchi va shaxsning individual rivojlanishining o'ziga xosligini aniqlashga qodir bo'lgan asosiy tizim sifatida xotira bo'yicha juda muhim pozitsiya eksperimental asoslanadi. A.A. Smirnov psixologik (A. Smirnov, R. Trubnikova) va psixofiziologiya (E. Golubeva) fanlarini birlashtirgan fanlararo tadqiqotning tashabbuskori bo'ldi, bu uning asab tizimining kuchining ta'siri haqidagi gipotezasini sinovdan o'tkazdi (uning ishlashining xarakteristikasi sifatida). ) yodlangan materialning hajmi va mazmunlilik darajasi kabi xotira ko'rsatkichlari bo'yicha. Smirnov o'zining birinchi monografiyasida shunday yozadi: «Yodda saqlash faqat mnemonik funktsiyaning o'ziga asoslangan o'zini o'zi ta'minlaydigan jarayon emas. U shaxsning barcha jabhalari bilan, uning ruhiy hayotining butun tuzilishi bilan, shaxs mavjudligining o'ziga xos sharoitlari ta'sirida shakllanadigan barcha psixologik fazilatlari bilan bog'liq. U, eng avvalo, xotiraning inson shaxsi bilan ajralmas munosabatiga to‘xtalib, shunday ta’kidlaydi: “Biladigan “ong” emas, “fikr” o‘ylaydigan emas, “xotira” emas, balki eslab, ko‘paytiradi, balki biladi, o‘ylaydi va eslaydi. va har doim faqat tirik, haqiqiy shaxsni, ma'lum bir shaxsni takrorlaydi. Bugungi kunda inson xotirasi ko'p tizimli mavjudot sifatida qaraladi. U nafaqat reproduktiv funktsiyani (ma'lumotni qabul qilish va saqlash), balki juda muhim ishlab chiqarish funktsiyasini ham bajaradi. O'z mohiyatiga ko'ra, barcha jarayonlarni birlashtiruvchi tizim orqali yadro deb hisoblangan xotira insonning ruhiy rivojlanishini belgilaydigan psixikaning integrator funktsiyasini amalga oshiradi. Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, A.A.ning maktabi. Smirnov zamonaviy xotira nazariyasini rivojlantirishga qo'shgan hissasi, ko'plab yangi muammolar va tadqiqot yo'nalishlarini (shu jumladan fanlararo) shakllantirish, faktik materiallar bilan to'ldirish va amaliy foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish nuqtai nazaridan. ularning natijalari nafaqat mahalliy, balki dunyo psixologiya fanida ham noyobdir. Smirnov rahbarligida olib borilgan ishlar fundamentallik, eksperimental tadqiqotning yuqori madaniyati va pedagogik amaliyotga e'tiborning o'ziga xos kombinatsiyasi bilan ajralib turadi. Ular bugungi kunda ham o‘z ilmiy qiymatini yo‘qotgani yo‘q. Sovet psixologi Anatoliy Aleksandrovich Smirnov vizual idrok va xotira psixologiyasi sohasidagi eksperimental tadqiqotlari bilan mashhur. U o'z asarlarida ma'lumotni xotirada saqlashning faoliyat turiga, shuningdek yodlashning maqsadi va yo'nalishiga bog'liqligini ko'rsatadi. Ushbu maqolada ushbu tadqiqotlarning faqat birinchi qismi ko'rib chiqiladi. Yodlash natijalari ixtiyorsiz yodlash amalga oshiriladigan faoliyatning mnemonik yo'nalishi bilan qanday aniq bog'liq? Bu savolga javob berish uchun quyidagi tajribalar o'tkazildi. Mavzulardan yaqin o'tmishdagi ba'zi faktlarni eslab qolishlari so'ralgan, ular aniq esda qolmagan. Shu bilan birga, yodlash amalga oshiriladigan faoliyat ma'lum bir xususiyatga ega bo'lib, uzoq vaqt davomida amalga oshirildi. Yodlashning mashg'ulot turiga bog'liqligini aniqlash tadqiqotchilarning vazifasi edi. Bir nechta sub'ektlar ishtirokida ikkita tajriba seriyasi o'tkazildi, ulardan uydan o'qish yoki ish joyiga piyoda borganlarida sodir bo'lgan hamma narsani eslab qolishlari so'ralgan. So'rov sub'ektlar uchun kutilmaganda o'tkazildi va odatda o'qish (ish) boshlanganidan bir yarim-ikki soat o'tgach sodir bo'ldi. Ko'proq savii.uz Bor favikon Mavzular ko'rganlari va eshitganlari, qilganlari, o'ylaganlari va boshdan kechirganlari haqida iloji boricha batafsil ma'lumot berishlari kerak edi. Shu bilan birga, agar ular biron bir tafsilot haqida gapirishni istamasalar, o'zlarini umumiy xususiyatlar bilan cheklashlari yoki hatto ularni eslatishdan butunlay voz kechishlari mumkinligi haqida ogohlantirilib, ular hamma narsa haqida gapirmasliklari va to'liq emasligi haqida ogohlantirdilar. Ushbu tajribalar seriyasining natijalari qanday? Mavzular ular o'ylagan narsadan ko'ra, nima qilganlarini yaxshiroq eslab qolishdi. "Men bu haqda o'yladim, lekin nima ekanligini eslay olmayman" - bu eng tipik javob. Xarakterli jihati shundaki, fikrlar eslab qolingan hollarda ham ular harakatlar bilan bog'liq. Xuddi shu belgi - sayohat paytida ko'rgan yoki eshitgan narsalarning xotiralari. Bu holda sub'ektlar, shuningdek, asosan, ularning harakati bilan, ya'ni ular bajargan faoliyat bilan bog'liq bo'lgan narsalarni eslaydilar. Juda muhim tafsilot: yo'lda to'sqinlik qilgan yoki aksincha, yordam bergan holatlar yaxshiroq eslab qoldi. Mavzular muayyan qiyinchiliklar mavjudligini yoki aksincha, ular bo'lishi mumkin bo'lgan joyda yo'qligini yaxshi esladilar. Ma’lum bo‘lishicha, real voqealar taassurotlari xotirada aqliy tasvir va g‘oyalarga nisbatan ancha yaxshi saqlanadi. Xulosa qilishimiz mumkinki, insonning tabiiy, gologramma xotirasi psixikaning asosiy elementi sifatida birinchi signal tizimiga qaratilgan. Ushbu tizim yuz minglab yillar davomida ishlab chiqilgan va takomillashtirilgan va xotiraning ishlashi uchun aynan shu tizim eng katta ahamiyatga ega. Bu bizning xotiramizning juda muhim xususiyati. Uning bilimi va malakali qo'llanilishi sizga yodlash usullariga urg'uni optimal tarzda o'zgartirishga imkon beradi, xuddi shu harakatlar bilan ancha yuqori samaradorlikka erishadi. Sovet psixologi Anatoliy Aleksandrovich Smirnov eksperimental tadqiqotlarni vizual idrok va xotira psixologiyasi muammolariga bag'ishladi. U o'z asarlarida ma'lumotni xotirada saqlashning u kiritilgan faoliyat tuzilishiga, shuningdek, yodlashning maqsadi va yo'nalishiga bog'liqligini ko'rsatadi. Ushbu maqolada ushbu tadqiqotlarning faqat birinchi qismi ko'rib chiqiladi. Yodlash natijalari ixtiyorsiz yodlash amalga oshiriladigan faoliyatning mnemonik yo'nalishi bilan qanday aniq bog'liq? Hech bo'lmaganda ushbu savolga oydinlik kiritadigan materialni olish uchun quyidagi tajribalar o'tkazildi. Mavzulardan o'zlarining yaqin o'tmishlaridan ba'zi faktlarni eslab qolishlari so'ralgan. Mavzularda eslab qolish uchun hech qanday vazifa yo'q edi - bu faktlar sodir bo'lgan paytda ham, ulardan keyin ham. Ular beixtiyor eslaganlarini eslashlari kerak edi. Shu bilan birga, bu yodlash natijasida amalga oshirilgan faoliyat, boshqa har qanday faoliyat kabi, aniq bir narsaga (va, bundan tashqari, nisbatan uzoq vaqt) qaratilgan edi. Tadqiqotchilarning vazifasi tabiiy hayot sharoitida sodir bo'ladigan yodlashning ushbu faoliyat yo'nalishiga bog'liqligini aniqlash edi. Hammasi bo'lib, bir nechta sub'ektlar bilan ikkita tajriba seriyasi o'tkazildi. Sub'ektlardan uydan institutga, ishlagan joyiga ("ishlash yo'li") borganlarida ular bilan sodir bo'lgan hamma narsani eslab qolishlari so'ralgan. So'rov sub'ektlar uchun kutilmaganda o'tkazildi va odatda ish boshlanganidan 1,5 - 2 soat o'tgach sodir bo'ldi. Mavzular ko'rganlari, eshitganlari, qilganlari, o'ylaganlari, his-tuyg'ularini boshdan kechirganlari haqida iloji boricha batafsil ma'lumot berishlari kerak edi. Shu bilan birga, agar ular biron bir tafsilot haqida gapirishni istamasalar, ular o'zlarining fikrlarida bo'lgan narsalarning eng umumiy tavsifi bilan cheklanib qolishlari yoki hatto qanchalik aniq va aniq ekanligini ko'rsatib, aytishdan butunlay voz kechishlari mumkinligi haqida ogohlantirildi. Ular tasvirlashni xohlamasliklarini to'liq esladilar. Ushbu tajribalar seriyasining umumiy natijalari qanday? Ob'ektlarning xotiralari sub'ektlarning o'ylagan narsalaridan ko'ra ko'proq nima qilganiga bog'liq. Fikrlarning mazmuni kamdan-kam esga olinadi va juda kam uchraydi, garchi sayohat paytida fikrlash haqiqati sub'ektlar uchun shubhasizdir va ular tomonidan ko'p marta aytilgan. "Men bu haqda o'yladim, lekin nima haqida o'ylaganimni eslay olmayman", - bu keltirilgan barcha guvohliklarga eng xos bo'lgan javob. Shu bilan birga, sub'ektlar aniq nima qilganlarini juda yaxshi eslashadi. Xarakterli jihati shundaki, fikrlar eslab qolingan hollarda ham ular sub'ektning harakatlari bilan bog'liq. Yo'lda idrok etilgan narsalarning xotiralari bir xil xarakterga ega. Bu holatda sub'ektlar, shuningdek, asosan ularning harakati bilan bog'liq bo'lgan narsalarni eslashadi, ya'ni. ular qilayotgan faoliyati bilan. Juda muhim tafsilot: yo'lda to'sqinlik qilgan yoki aksincha, yordam bergan holatlar yaxshiroq eslab qoldi. Muayyan qiyinchiliklarning mavjudligi yoki aksincha, ular bo'lishi mumkin bo'lgan joyda, ular kutilgan yoki odatda sodir bo'lgan joyda yo'qligi - bu har bir mavzu bo'yicha guvohliklarning muhim qismining mazmunidir. Ma’lum bo‘lishicha, real voqealar taassurotlari xotirada aqliy tasvir va g‘oyalarga nisbatan ancha yaxshi saqlanadi. Bundan xulosa qilish mumkinki, insonning tabiiy, gologramma xotirasi psixikaning asosiy elementi sifatida birinchi signal tizimiga qaratilgan. Bu odamlarda yuz minglab yillar davomida rivojlangan va takomillashgan birinchi signal tizimining faoliyati edi va aynan shu faoliyat xotira ishida maksimal, tabiiy aks ettirilgan. Bu bizning xotiramizning juda muhim xususiyati bo'lib, uni bilish va undan to'g'ri foydalanish bizga yodlash usullariga urg'uni optimal tarzda o'zgartirishga, xuddi shu harakatlar bilan ancha yuqori samaradorlikka erishishga imkon beradi. Xususan, yodlash texnikasi. Ma'lumki, xotira fonida ma'lum bir ko'cha (yo'lda joylashtirish) yoki ma'lum bir xona (xona yoki Tsitseron usuli) yordamida biz "to'xtatilgan holatda" yodlashdan ko'ra ancha yaxshi eslaymiz. Xotira ishining aynan shu xususiyatidan kelib chiqib, men "fon xotira kartalari" deb atagan yodlash texnikasiga e'tibor qaratiladi. Sovet psixologi Anatoliy Aleksandrovich Smirnov eksperimental tadqiqotlarni vizual idrok va xotira psixologiyasi muammolariga bag'ishladi. U o'z asarlarida ma'lumotni xotirada saqlashning u kiritilgan faoliyat tuzilishiga, shuningdek, yodlashning maqsadi va yo'nalishiga bog'liqligini ko'rsatadi. Ushbu maqolada ushbu tadqiqotlarning faqat birinchi qismi ko'rib chiqiladi. Yodlash natijalari ixtiyorsiz yodlash amalga oshiriladigan faoliyatning mnemonik yo'nalishi bilan qanday aniq bog'liq? Hech bo'lmaganda ushbu savolga oydinlik kiritadigan materialni olish uchun quyidagi tajribalar o'tkazildi. Mavzulardan o'zlarining yaqin o'tmishlaridan ba'zi faktlarni eslab qolishlari so'ralgan. Mavzularda eslab qolish uchun hech qanday vazifa yo'q edi - bu faktlar sodir bo'lgan paytda ham, ulardan keyin ham. Ular beixtiyor eslaganlarini eslashlari kerak edi. Shu bilan birga, bu yodlash natijasida amalga oshirilgan faoliyat, boshqa har qanday faoliyat kabi, aniq bir narsaga (va, bundan tashqari, nisbatan uzoq vaqt) qaratilgan edi. Tadqiqotchilarning vazifasi tabiiy hayot sharoitida sodir bo'ladigan yodlashning ushbu faoliyat yo'nalishiga bog'liqligini aniqlash edi. Yandex o'yinlar AD • 0+ Tanaffus qiling! Dama o'ynang Rus shashka. Oddiy o'yin qoidalari. Kompyuter bilan raqobatlashing va g'alaba qozoning! jangarilar Qo'shimcha ma'lumot olish uchun okgnn.info AD Himankers elimini shu yerda sotib oling! Ulgurji savdo! Yuqori yuklarga mo'ljallangan langar TE100. Muayyan vazifa uchun ankrajni tanlash Kompaniyamiz haqida Bizning ishlab chiqarish Nega biz Mahsulot sertifikatlari Sotib olish Hammasi bo'lib, bir nechta sub'ektlar bilan ikkita tajriba seriyasi o'tkazildi. Sub'ektlardan uydan institutga, ishlagan joyiga ("ishlash yo'li") borganlarida ular bilan sodir bo'lgan hamma narsani eslab qolishlari so'ralgan. So'rov sub'ektlar uchun kutilmaganda o'tkazildi va odatda ish boshlanganidan 1,5 - 2 soat o'tgach sodir bo'ldi. Mavzular ko'rganlari, eshitganlari, qilganlari, o'ylaganlari, his-tuyg'ularini boshdan kechirganlari haqida iloji boricha batafsil ma'lumot berishlari kerak edi. Shu bilan birga, agar ular biron bir tafsilot haqida gapirishni istamasalar, ular o'zlarining fikrlarida bo'lgan narsalarning eng umumiy tavsifi bilan cheklanib qolishlari yoki hatto qanchalik aniq va aniq ekanligini ko'rsatib, aytishdan butunlay voz kechishlari mumkinligi haqida ogohlantirildi. Ular tasvirlashni xohlamasliklarini to'liq esladilar. Ushbu tajribalar seriyasining umumiy natijalari qanday? Ob'ektlarning xotiralari sub'ektlarning o'ylagan narsalaridan ko'ra ko'proq nima qilganiga bog'liq. Fikrlarning mazmuni kamdan-kam esga olinadi va juda kam uchraydi, garchi sayohat paytida fikrlash haqiqati sub'ektlar uchun shubhasizdir va ular tomonidan ko'p marta aytilgan. "Men bu haqda o'yladim, lekin nima haqida o'ylaganimni eslay olmayman", - bu keltirilgan barcha guvohliklarga eng xos bo'lgan javob. Shu bilan birga, sub'ektlar aniq nima qilganlarini juda yaxshi eslashadi. Xarakterli jihati shundaki, fikrlar eslab qolingan hollarda ham ular sub'ektning harakatlari bilan bog'liq. Yo'lda idrok etilgan narsalarning xotiralari bir xil xarakterga ega. Bu holatda sub'ektlar, shuningdek, asosan ularning harakati bilan bog'liq bo'lgan narsalarni eslashadi, ya'ni. ular qilayotgan faoliyati bilan. Juda muhim tafsilot: yo'lda to'sqinlik qilgan yoki aksincha, yordam bergan holatlar yaxshiroq eslab qoldi. Muayyan qiyinchiliklarning mavjudligi yoki aksincha, ular bo'lishi mumkin bo'lgan joyda, ular kutilgan yoki odatda sodir bo'lgan joyda yo'qligi - bu har bir mavzu bo'yicha guvohliklarning muhim qismining mazmunidir. Ma’lum bo‘lishicha, real voqealar taassurotlari xotirada aqliy tasvir va g‘oyalarga nisbatan ancha yaxshi saqlanadi. Bundan xulosa qilish mumkinki, insonning tabiiy, gologramma xotirasi psixikaning asosiy elementi sifatida birinchi signal tizimiga qaratilgan. Bu odamlarda yuz minglab yillar davomida rivojlangan va takomillashgan birinchi signal tizimining faoliyati edi va aynan shu faoliyat xotira ishida maksimal, tabiiy aks ettirilgan. Bu bizning xotiramizning juda muhim xususiyati bo'lib, uni bilish va undan to'g'ri foydalanish bizga yodlash usullariga urg'uni optimal tarzda o'zgartirishga, xuddi shu harakatlar bilan ancha yuqori samaradorlikka erishishga imkon beradi. Xususan, yodlash texnikasi. Ma'lumki, xotira fonida ma'lum bir ko'cha (yo'lda joylashtirish) yoki ma'lum bir xona (xHozirgi kunda A.A nomini tilga olish. Smirnovni ba'zan xotira psixologiyasiga bag'ishlangan bir nechta asarlarda uchratish mumkin. Uning ushbu muammoga bag'ishlangan ajoyib asarlari, birinchi navbatda, "Xotira psixologiyasi" (1948) rus psixologiya fanining Oltin fondiga kiritilgan. Bu asarlardan boshqa hech narsa yaratmagan bo‘lsa ham, uning fanimiz tarixidagi o‘rnini haqli ravishda sharafli deb atash mumkin edi. Biroq, uning hissasi tugamaydi. Smirnovning psixologiyaning turli sohalarida olib borgan ko'plab tadqiqotlari va uning misli ko'rilmagan tashkiliy sa'y-harakatlari uni XX asr rus psixologiyasidagi asosiy shaxslarning birinchi qatoriga qo'ydi. Anatoliy Aleksandrovich Smirnov 1894 yil 5 noyabrda Moskva yaqinidagi Ruza shahrida advokat oilasida tug'ilgan. U onasidan erta ayrilib, Varshavada (o‘sha paytda Rossiya imperiyasining viloyat markazlaridan biri) xolasi qo‘lida tarbiyalangan, 1912 yilda gimnaziyani tamomlagan. Oliy ma’lumotni Moskvaning tarix-filologiya fakultetida olgan. Universitet. Universitetga qabul qilingan yili G.I. rahbarligida ish boshlandi. Chelpanov nomidagi Psixologiya instituti (rasmiy ravishda ikki yildan keyin, 1914 yilda ochilgan). Smirnov psixologiya bilan qiziqdi, seminarlar va tadqiqot ishlarida faol ishtirok etdi. U allaqachon Chelpanov ta'sirida birinchi bo'lib assotsiativ psixologiya nuqtai nazaridan yondashgan xotira muammosi bilan qiziqdi. Chelpanov unga katta hamdardlik bilan munosabatda bo'ldi va unda eksperimental psixologiyani chinakam rivojlantira oladigan avlod vakilini ko'rdi. To'g'ri, Chelpanovning o'zi bu tadqiqotlarning falsafiy jihatiga katta ahamiyat bergan, Smirnov esa masalaning falsafiy tomoniga unchalik qiziqmagan - u ruhiy hodisalarni eksperimental fan usullaridan foydalangan holda o'rganishni, faktlarni tahlil qilish va umumlashtirishni va har qanday fanni qurishni afzal ko'rgan. nazariya shu asosda. Uning 1914–1915 yillarda olib borilgan birinchi ilmiy tadqiqoti “Vakilliklarning aniqlovchi va assotsiativ oqimi to‘g‘risida” deb nomlangan; mavzular Cholpanovskiy "seminariyasi" ning boshqa talabalari - A.F. Losev (keyinchalik yirik faylasuf), N.I. Jinkin, P.A. Shevarev, S.V. Kravkov (kelajakda - taniqli sovet psixologlari). app.payme.uz AD 1916 yilda Smirnov universitetni tugatdi va birinchi darajali diplom bilan taqdirlandi. O'sha yili u Mariya Fedorovna Kapustinskayaga uylandi, u barcha masalalarda uning sodiq hamrohi bo'ldi. O'sha paytda odamlar hali ham "o'lim bizni ajratmaguncha" formulasini jiddiy qabul qilishgan va unga muvofiq yashashgan - Smirnovlarning turmush o'rtoqlari 64 yil birga yashashgan. A.A. Smirnov - otliq ofitser Birinchi jahon urushi bo‘ldi, universitet bitiruvchisi darhol harbiy xizmatga chaqirildi. Smirnov otliq qo'shinda bir yildan ko'proq vaqt xizmat qildi va 1918 yil boshida u xizmat qilgan armiyaning o'zi mavjud bo'lmaganligi sababli demobilizatsiya qilindi. 1918 yil fevral oyidan boshlab u Moskva shahar kengashining madaniy ta'lim bo'limida instruktor, keyin Moskva markaziy ishchilar kooperativining shunga o'xshash bo'limida o'smir ishchilar to'garaklarini tashkil etish bo'yicha instruktor bo'lib ishladi. Iyun oyida u yana chaqirildi - bu safar Qizil Armiyaga, ammo faqat ko'ngilli maqomida (sobiq chor zobitlariga ishonchsizlik ta'sir ko'rsatdi). Smirnov faqat 1921 yil avgust oyida demobilizatsiya qilindi. Shu paytdan boshlab uning butun hayoti Moskva universitetlari va ilmiy-tadqiqot institutlari, birinchi navbatda, Moskva davlat universitetining Psixologiya instituti (hozirgi Rossiya Ta'lim Akademiyasi Psixologiya instituti) bilan bog'liq edi. demobilizatsiyadan keyin ish boshladi va qisqa tanaffus bilan (1923-1933) umrining oxirigacha ishladi va 28 yil direktor lavozimini egalladi. 1921 yilda Psixologiya institutida sezilarli qayta tashkil etish bo'lib o'tdi, xususan, direktor saylovi tashkil etildi. Bu lavozim, "idealistik o'tmish"iga qaramay, Chelpanov tomonidan saqlanib qoldi - uning nomzodi Ilmiy kengashning ko'pchilik ovozi bilan qo'llab-quvvatlandi. Smirnov 1922 yil yanvar oyidan boshlab birinchi darajali ilmiy xodim (zamonaviy tilda katta ilmiy xodim) lavozimini egalladi. U ishda faol ishtirok etdi va vakilliklarni o'rganishni davom ettirdi. Ushbu mavzu bo'yicha u 1923 yil yanvar oyida bo'lib o'tgan birinchi Butunrossiya psixonevrologik kongressida ma'ruza qildi, ammo kongressning asosiy voqeasi ilmiy ishlarni muhokama qilish emas, balki K.N. Psixologiyani marksistik asoslarda qayta qurish uchun kurashga rahbarlik qilgan Kornilov. Ushbu kurashning natijalari Psixologiya instituti va uning xodimlari taqdirida o'z aksini topdi. 1923 yil noyabr oyida Chelpanov institut rahbariyatidan chetlashtirildi va uning ko'plab talabalari, shu jumladan Smirnov ham u bilan birga institutni tark etishdi.ona yoki Tsitseron usuli) yordamida biz "to'xtatilgan holatda" yodlashdan ko'ra ancha yaxshi eslaymiz. 1924 yil yanvar oyidan Smirnov Sinfdan tashqari ish usullari institutida katta ilmiy xodim bo'ldi. 1931 yil yanvar oyida u Oliy maktablar institutining professori bo'ldi. U o'qituvchilik faoliyatini tark etmadi. Bu davrda uning ilmiy qiziqishlarining asosiy yo'nalishi bolani pedologiyaga muvofiq o'rganish muammolari, shuningdek, psixotexnika muammolari (asosan kasbiy o'zini o'zi belgilash) edi. Pedologiya sohasida Smirnovning eng muhim asarlari 4 nashrdan o'tgan "Bolalar va o'smirlar psixologiyasi" (1926) va "Inson xulq-atvorini o'qitish bilan bog'liq holda pedologiyaga kirish" (1927). Bola rivojlanishini o'rganishga murojaat qilib, u o'sha vaqtga qadar to'plangan tadqiqotlar natijalarini jamladi va ularga o'g'illari (bu ishni kimga bag'ishlagan) haqida o'z kuzatishlari natijalarini qo'shdi. Bu ishlarda boshlang'ich tamoyil evolyutsion-genetik yondashuv edi. Smirnovning leytmotivi - bolani doimiy rivojlanayotgan mavjudot sifatida ko'rish kerak. Bundan tashqari, bolaning shaxsiyati va xulq-atvorining har bir xususiyatini ma'lum bir yoshdagi bolaga xos bo'lgan boshqa barcha xarakterli xususiyatlar bilan chambarchas bog'liq holda ko'rib chiqish zarurligini ta'kidladi. Yoshga qarab, u bir xil xarakterli xususiyat turli xil psixologik ildizlarga ega bo'lishi mumkinligini aniq ko'rsatdi. Smirnov turli yosh davrlarida bolaning rivojlanishining ko'p qirrali rasmini yaratdi, uning eng muhim xususiyatlarida bolaning aqliy va jismoniy rivojlanishining asosiy qonuniyatlarini, kognitiv jarayonlarni shakllantirish xususiyatlarini, o'yinning ahamiyatini va bolada mehnatning boshlang'ich shakllarini ko'rib chiqdi. hayoti, bolalar rasmining roli va uning bolaning ichki dunyosini bilishdagi ahamiyati . Kitoblarning asosli ilmiy mazmuni taqdimotning qulay shakli va amaliy foydali tavsiyalar bilan birlashtirildi. beeline.uz AD O'sha yillarda yozilgan maqolalarida Smirnov pedagogik amaliyot uchun doimo dolzarb bo'lgan maktab faoliyati muammosini ham ko'rib chiqdi. Bu muammo, ta'kidladi u, tor pedagogik bo'lishi mumkin emas. Asosiy vazifa talabalarning muvaffaqiyatsizligi sabablarini, manbalarini tushunishdir. Va buning uchun bolani nafaqat uning maktabdagi muvaffaqiyati tomondan bilish, balki uning hayotining boshqa jihatlarini, tanasi va shaxsiyatining xususiyatlarini ham hisobga olish kerak. "Maktab muvaffaqiyatini hisobga olish bola shaxsini kengroq, pedologik o'rganishning ajralmas qismi bo'lishi kerak, aniqrog'i: ro'yxatga olish ma'lumotlari faqat ushbu tadqiqot fonida haqiqiy ma'noga ega bo'ladi", dedi Smirnov. Buxgalteriya hisobining qaysi shakllari ushbu talablarga eng mos keladi? — soʻradi Smirnov. Va men test usuli bu borada bir qator afzalliklarga ega degan xulosaga keldim. Ammo u bir qator xavf-xatarlarni va muhim kamchiliklarni ham o'z ichiga oladi. Ularning oldini olish uchun testlarni juda ehtiyotkorlik bilan tuzish va ularning yordami bilan olingan natijalarni tahlil qilish kerak. Smirnov bu masalaga eng jiddiy e'tibor berdi. Uning muharrirligi ostida maktab testlaridan foydalanish bo'yicha batafsil uslubiy qo'llanma (Maktab testlari, 1929) nashr etildi, unda testlarni qurish tamoyillari, ularni o'tkazish texnikasi va natijalarni sharhlash belgilandi. To'plam test sinovlarining aniq maqsadini qo'ydi - "zamonaviy maktab o'quvchisining bilim va ko'nikmalarining haqiqiy zaxirasini qat'iy belgilangan shaklda so'rov o'tkazish imkoniyatini berish va shu bilan uni to'ldirish mumkin bo'lgan materiallarni olish. aniq mazmunli maktab dasturlarining umumiy konturlari."