Kurs ishi mavzu: Arxeologik yodgorliklarning o’lkashunoslikda tutgan o’rni Tayyorladi: Cheknazarov. A qabul qildi : Haydarov. Z toshkent 023 mundarija

Ushbu tadqiqot ishining ob'ekti zamonaviy tarixiy ta'lim kontekstida
o'lkashunoslikdir.
1
Ashurkov V.N. Tarixiy mahalliy tarix. - M.: Ta'lim. - 1980 yil.

---

4
Ushbu kurs ishining mavzusi maktab o'quvchilariga tarixiy ta'limning
elementi sifatida maqsad, vazifalar va o'lkashunoslikni rivojlantirish yo'llarini
izlashdir.
Tadqiqotning maqsadi oʻlkashunoslikning kelib chiqishini oʻrganish va
tarixiy taʼlimning ushbu tarmogʻini rivojlantirishning keyingi istiqbollarini
aniqlashdan iborat.
Ushbu maqsad quyidagi vazifalarni belgilaydi:
- “tarixiy o‘lkashunoslik” tushunchasini ochib berish;
- tarixiy o‘lkashunoslikning kelib chiqishi va rivojlanish tarixini o‘rganish;
- tarixiy o‘lkashunoslik manbalari va ularning funksional ahamiyatini
o‘rganish;
— o‘lkashunoslik ishlari samaradorligini oshirish yo‘llari va vositalarini
belgilash;
- umumta’lim maktabida o‘lkashunoslik fanini tashkil etish turlari va
shakllarini o‘rganish.
Nazariy darajada mazkur tadqiqotda tarixiy o‘lkashunoslik muammosi
bo‘yicha manbalarni nazariy tahlil qilish usuli, sintez, umumlashtirish,
konkretlashtirish kabi usullardan foydalanilgan.
Kurs ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi: ish kirish, 3 bob, 7 paragrif,
xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhatidan iborat.

---

5
I
BOB.
MAKTABDA
O'LKASHUNOSLIK
TARIXIY
QISM
SIFATIDA TA'LIM.
1. Tarixiy o‘lkashunoslik tushunchasi va kelib chiqishi:
Tarixiy o'lkashunoslik maktabdagi tarixiy ta'limning elementlaridan biri va
maktab o'lkashunosligining muhim tarmoqlaridan biridir.
Tarixiy o‘lkashunoslik tizimi, mazmuni va metodikasi pedagogika fanining
ijtimoiy fanlar, sinfdan tashqari ishlar va maktab o‘lkashunosligi bo‘yicha qo‘ygan
umumiy pedagogik, didaktik va predmet-uslubiy tamoyillari hamda vazifalariga
mos keladi.
Maktabdagi tarixiy o‘lkashunoslik o‘quvchilarni o‘z ona yurti haqidagi
bilimlar bilan boyitish, unga muhabbatni tarbiyalash, fuqarolik tushunchalari va
ko‘nikmalarini shakllantirish manbalaridan biridir. U o‘quvchilarga o‘z ona yurti,
shahri, qishlog‘i, buyuk Vatanga ega bo‘lgan qishloq, Rossiya bilan chambarchas
bog‘liqligini ochib beradi, har bir shahar, qishloq, qishloq tarixining mamlakatimiz
tarixi bilan uzviy bog‘liqligini, birligini mustahkamlashga yordam beradi. unga har
bir oilani jalb etish va uni o'z uyi deb bilish, xalqimizning eng yaxshi
an'analarining munosib vorislari bo'lish sharafi.
Mahalliy
tarix
nafaqat
qiziqishga,
balki
zaruratga
ham
asoslanadi. Atrofdagi resurslardan yanada maqbul foydalanish uchun odam ular
haqida bilimga muhtoj edi.
Eng qadimiy joylarda asboblar uchun xom ashyo ularning yashash joyidan
o'nlab kilometr uzoqlikda olib kelingan. Misol uchun, Afrikadagi Olduvay
madaniyati joylaridagi asboblarning aksariyati olib kelingan toshlardan yasalgan.
Bir xil xom ashyo manbalaridan yuz minglab yillar davomida barqaror
foydalanish shuni ko'rsatadiki, o'sha paytda odamlar "o'lka tarixi" bilimlarini
avloddan-avlodga o'tkazib yuborgan.
Yozuvning paydo bo'lishi bilan bu bilim yanada mustahkamlana
boshladi. Shunday qilib, o‘lkashunoslik tarixning asosidir, degan xulosaga
kelishimiz mumkin .

---

6
Qadimgi manbalarda “tarix” so‘zi ishlatilmagan. O'sha paytda, ba'zi
voqealarning haqiqiy sabablarini aniqlashga urinishlar qilinmadi, chunki odamlar
hamma narsani xudolar tomonidan belgilab qo'yilganiga amin edilar. O'sha
davrdagi "o'lkashunos" ning asosiy vazifasi xudolarning irodasini taxmin qilish edi.
Rossiyada o'lkashunoslik ma'lumotlari, birinchi navbatda, yilnomalarda
qayd etilgan. Bizgacha yetib kelgan yilnomalarning eng qadimiysi “O‘tgan yillar
ertagi”dir. Belgilangan voqealar taqdimoti unda 860 yildan boshlanadi. Unda
slavyan qabilalarining koʻchirilishi haqida soʻz boradi, slavyanlarning turmushi va
urf-odatlari tasvirlanadi: “... Men har birimni oʻz oilam bilan va oʻz joylarida
yashayman, oʻz joylarida oʻz turiga egaman” .
Albatta, yilnomalardagi hamma narsani, ayniqsa, ayrim qabila va elatlarga
berilgan baholarni oddiy deb bo‘lmaydi. Solnomachilarning o'zlariga yoqadigan va
yoqtirmaydigan tomonlari bor edi. Barcha yirik shaharlarni yaxshi bilgan muallif
hukmron
knyazlar
psixologiyasi
haqidagi
bilimlaridan
mohirona
foydalanadi. Mo'g'ul-tatar bo'yinturug'i xronika yozuvining vaqtincha pasayishiga
olib keldi, ammo XIV-XVII asrlarda. rivojlanishining yangi bosqichini
boshlaydi. Qiziqarli o'lkashunoslik ma'lumotlari davlat tomonidan Sibir va boshqa
chekka joylarga yuborilgan xizmatchilarning hisobotlarida mavjud. Sibir xaritasini
tuzuvchi Semyon Ulyanovich Remezov (1642-1720) - "Sibirning chizilgan
kitoblari" ba'zan Sibirning birinchi tarixchisi - mahalliy tarixchisi deb
ataladi. Uning asarlaridan Miller, Lomonosov kabi tarixchilar o'z asarlarini
yozishda foydalanganlar.
2
Shuningdek, mamlakatimizda Ulug‘ Vatan urushidan keyin tarixiy
o‘lkashunoslik ham keng rivojlandi. Tarixga bo'lgan qiziqishning ortishi sohada
o'lkashunoslik ishlarining sezilarli jonlanishiga sabab bo'ldi. “Kollektiv xotiraga
oqilona munosabat bizning eng barqaror madaniy an’anamizga aylandi” [2, 19-b.].
Tarixiy o'lkashunoslikning muhim vazifasi etnografiya va san'at
yodgorliklarini mustahkamlash va muhofaza qilish bo'lib, bu o'lkashunoslarning
keng ommasini jalb qilmasdan deyarli mumkin emas.
2
Barkov A.S. Ilmiy o'lkashunoslik
bo'yicha. - M .: Ta'lim. - 202
1 yil.

---

7
Maktabda tarix o‘qitishda o‘lkashunoslik materialining ahamiyatini
ortiqcha baholab bo‘lmaydi. U o'qituvchi tomonidan taqdim etilgan materialni
ko'rsatishga imkon beradi. Tarixni u yoki bu mintaqada konkret mujassamlashda
o'rganish ma'lum bir tarixiy davr rivojlanishining umumiy qonuniyatlari haqida
to'g'riroq tasavvur beradi.
Bundan tashqari, tarix va madaniyatning o‘ziga xos yodgorliklarini
o‘rganish o‘quvchilarda rivojlanish va jahon badiiy madaniyati qonuniyatlarini
aniqroq
tasavvur
qilish
imkonini
beradi.
O‘lkashunoslik
o‘quvchilarni
ekskursiyalar, sayohatlar, ekspeditsiyalar, ko‘rgazmalar uchun eksponatlar
tayyorlash, maktab muzeyini tashkil etish shaklida vijdonli, ijtimoiy foydali
mehnat bilan tanishtirish imkonini beradi [4, 53-bet].
Shuningdek, maktab o‘quvchilarda Vatanga muhabbat, kollektivizm
tuyg‘ularini
shakllantirishga
qaratilgan.
Bolalikdagi
“Vatan”,
“Vatan”
tushunchalari uy, maktab joylashgan joy, ya’ni ma’lum bir shahar, qishloq bilan
bog‘liq. Maktab o‘quvchilarining vatanparvarlik tuyg‘usining teranligi ularning o‘z
mintaqasi tarixini qanchalik yaxshi bilishi va sevishiga bog‘liq [10, 18-b.].
Shunday qilib, “tarixiy o‘lkashunoslik” tushunchasi bizning eramizdan
oldin paydo bo‘lganligini ko‘ramiz. U rivojlandi, takomillashtirildi va shu bilan
insoniyatning rivojlanishiga yordam berdi.
Shuningdek, o'lkashunoslik tarixiy ta'limning tarkibiy qismlaridan biridir,
chunki ona yurtni bilmasdan, Vatan tarixini o'rganish mumkin emas.

---

8