Kurs ishlarini bajarish
Download 0.75 Mb. Pdf ko'rish
|
Kurs ishi (Uslubiy ko'rsatma).
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ammiakli selitra.
- Ammoniy sulfat.
- Aralashtirilgan azot - fosforli o’g’it.
- Kas-suyuq azotli o’g’it.
- Kompleks o’g’it – o’g’itli aralashma.
- Texnikaviy magniy sulfat.
- Fosfomochevina.
- Sulfomochevina.
- Ishlab chiqarishi
|
Fosforli o`g`itlar. Fosforning juda ko’p birikmalari mineral o’g’it sifatida ishlatiladi. Eng ko’p qo’llaniladigan fosforli o’g’itlar quyidagilardir: I. Fosforit yoki apatit uni mayin kukun xolatdagi fosforit yoki apatitdan iborat. Bu o’g’it tarkibida 16 - 35% ga qadar P 2 O
bo’lishi mumkin. Lekin fosforit uni yoki apatit unidagi fosfor - Ca 3 (PO
4 ) 2 tarkibli modda shaklida bo’ladi; bu modda suvda yomon eriydi; shu sababli kislotali bo’lmagan tuproqlarda fosforit yoki apatit unini o’simliklar kam o’zlashtiradi. II. Superfosfat. Fosforit yoki apatitning sulfat kislota bilan o’zaro ta’siridan, suvda eruvchan fosforli birikma xosil bo’ladi:
Ca 3 (PO
4 ) 2 + 2H 2 SO 4 --> Ca(H 2 PO
) 2 + 2 CaSO 4
26
Uning tarkibida 20% ga qadar P 2 O 5 bo’ladi. superfosfat tarkibidagi Ca (H 2 PO 4 ) 2 suvda yaxshi erishi tufayli o’simliklar uni yaxshi o’zlashtiradi. III. Qo’sh superfosfat tarkibi faqat kalsiy digidrofosfatdan iborat bo’lgan qimmatli o’g’it. Uning tarkibida 40 - 50% P 2 O 5 bo’ladi. Qo’sh superfosfat tabiiy fosforitga konsentrlangan fosfat kislota ta’sir ettirish yo’li bilan olinadi:
Ca 3 (PO
4 ) 2 + 4H 3 PO 4 --> 3Ca(H 2 PO
) 2 . IV. Presipitat. Suvda kamroq eriydigan kalsiy gidrofosfatdan iborat bo’lib, kukun xolatdagi oxaktoshning fosfat kislota bilan o’zaro ta’siridan olinadi:
2 CaCO 3 + 2H
3 PO 4 --> 2CaHPO 4
. 2H 2 O + 2CO 2 . Presipitat CaHPO 4
2H 2 O oq kukun bo’lib havoda saqlanganda nam tortib yopishib qolmaydi. Uning tarkibida 30-35% P 2 O 5 bo’ladi. Bu o’g’itni kuchsiz kislotali tuproqlarga solinganda o’simliklar yaxshi o’zlashtiradi. V. Termofosfatlar (yoki ftordan tozalangan fosfatlar). Tabiiy fosforitni turli qo’shimchalar (soda, potash, natriy sulfat va xokazolar) bilan birga yuqori xaroratda suyuqlantirib, fosforit tarkibidagi ftor yo’qotiladi. Buning natijasida tarkibida 32% ga qadar P 2
5 bo’lgan o’g’it termofosfat xosil bo’ladi. Tarkibida xam fosfor, xam azot, xam kaliy bo’ladigan murakkab o’g’itlar xam tayyorlanadi. Ulardan ammofos NH 4 H
PO 4 , diammofos (NH 4 ) 2 HPO 4 , leynafos (NH4) 2 SO 4 . (NH4) 2 HPO
4 lar ana shunday azot va fosforli murakkab o’g’itlardir. Ammofos tarkibida 10% azot va 50% P 2 O 5 bo’ladi. Ammofos olish uchun fosfat kislota ammiak ta’sirida neytrallanadi:
3NH 3 + H
3 PO 4 --> NH 4 H 2 PO 4 (NH 4 ) 2 HPO
4 .
Ammofos donador maxsulot sifatida chiqariladi. Nitrofoska va azofoska nomli aralash o’g’it tarkibida azot, fosfor va kaliy 27
elementlari bo’ladi. Tarkibida xam fosfor, xam azot, xam kaliy bo’ladigan murakkab o’g’itlar xam tayyorlanadi. Ulardan ammofos NH 4 H 2 PO 4 , diammofos (NH 4 ) 2 HPO
4 , leynafos (NH 4 ) 2 SO 4 . (NH4) 2 HPO 4 lar ana shunday azot va fosforli murakkab o’g’itlardir. Ammofos tarkibida 10% azot va 50% P 2 O 5 bo’ladi. Ammofos olish uchun fosfat kislota ammiak ta’sirida neytrallanadi:
3NH 3 + H
3 PO 4 --> NH 4 H 2 PO 4 (NH 4 ) 2 HPO
4 .
Ammofos donador maxsulot sifatida chiqariladi. Nitrofoska va azofoska nomli aralash o’g’it tarkibida azot, fosfor va kaliy elementlari bo’ladi. 1.3 Ayrim og’itlar haqida ma’lumotlar Karbamid. Karbamid sanoatda yelimlar, qatron va boshqalarni tayyorlashda xomashyo sifatida, qishloq xo’jaligida, shu jumladan xususiy xo’jaliklarda va fermer xo’jaliklarida mineral azotli o’g’it sifatida, shuningdek chorvachilikda qo’shimcha ozuqa sifatida qo’llaniladi. Karbamid qo’llanilishiga qarab ikkita markada («A» va «B») ishlab chiqariladi.
nitrat shaklidagi va yarmi sekin g’amda davomli ta’sir etuvchi ammiak shaklidagi, tarkibi 34,4 % azotdan iborat bo’lgan universal azotli o’g’itdir. O’g’it - o’simliklar tomonidan to’liq va tezda o’zlashtiriladi, u turli qishloq xo’jalik ekinlariga keng ta’sir etadi. Selitra ikkita markada ishlab chiqariladi: "A" - sanoatda xomashyo sifatida, shuningdek oddiy portlovchi moddalarni tayyorlashda va "B" - qishloq xo’jaligida foydalaniladi.
azot va sulfat-ion shaklidagi 24% dan ortiq oltingugurtdan iborat bo’lgan, o’simliklarni oziqlanishi uchun muhim bo’lgan o’g’itdir. U ozgina gigroskopik bo’lib, kam yopishadi, yaxshi sochiladi va suvda tez eriydi, havoda yoyilib ketmaydi va sochiluvchanligini saqlaydi. Tashqi ko’rinishi jihatidan ammoniy sulfat - oq yoki nimrangli kristall holdagi kukun bo’lib, och sariq va pushti rangda ham bo’lishi 28
ruxsat etiladi. Ammoniy sulfat ozuqa sifatida qo’llaniladi. Bu o’g’itni nafaqat bahorda, kuzda ham yerga solish mumkin, chunki ammoniy sulfatning ammoniyli azoti tuproqdan yuvilib ketmaydi va o’simliklar tomonidan yaxshi o’zlashtiriladi. Aralashtirilgan azot - fosforli o’g’it. Yuqori konsentrasiyali donadorlangan azot-fosforli o’g’it - ammiakli selitrani ammofos bilan 9:1 nisbatda mexanik yo’l bilan aralashtirish orqali olinadigan o’g’itdir. Mahsulot mineral o’g’it sifatida qo’llaniladi. Ushbu o’g’it barcha turdagi tuproqlarga, asosiy va ekish paytida qishloq xo’jalik ekinlari ostiga solish uchun ishlatiladi.
selitradan iborat bo’lgan suyuq holdagi o’g’itdir. KAS qishloq xo’jaligida mineral o’g’it sifatida qo’llash uchun mo’ljallangan.
o’simliklarda rux yetishmovchiligida va tanqisligida, ularga ishlov berish uchun qo’llaniladigan maxsus tarkibdir. U kukun holida yoki suvli eritma holida qo’llaniladi. Texnikaviy magniy sulfat. Texnikaviy magniy sulfat - tarkibida 9% gacha magniy bo’lgan o’g’itdir. Suvda eriydi, yopishib qolmaydi, yaxshi sochiladi. Magniy o’simliklarni tuproqdan fosforni olishini va o’simliklar tomonidan uning o’zlashtirilishini yaxshilaydi. Tuproqda magniyning yetishmasligi, barglarni marmar tusga kirishini va o’simliklarda xlorozni keltirib chiqaradi. Bunday hollarda magniy o’g’itini qo’llash zarur. Fosfomochevina. Fosfomochevina - azotli o’g’it karbamid va fosforli o’g’it - ammofosni mexanik aralashtirish yo’li bilan hosil bo’ladigan aralashtirilgan o’g’itdir. Nordon va nordon bo’lmagan tuproqlar uchun karbamidni fosforli o’g’itlar bilan birga qo’shilgan holda qo’llash ayniqsa samarali hisoblanadi. Sulfomochevina. Sulfomochevina qishloq xo’jaligi uchun o’g’it sifatida mo’ljallangan, karbamid va ammoniy sulfat - mineral o’g’itlarning ikki turini birga qo’shish bilan olinadigan mahsulotdir.
29
Tarix : Navoiy kimyo kombinati qurilishining dastlabki odimlari
qadar sobiq Ittifoqda ishlab chiqarilgan mineral o’g’itlarning 7% dan ko’prog’ini bergan. Aholi jon boshiga ishlab chiqarilishi bo’yicha ittifoqdagi o’rtacha ko’rsatkichdan yuqori edi. 2. Shunga qaramasdan respublikada mineral o’g’itlar ishlab chiqarilishi hajmi qishloq xo’jaligi ehtiyojlarini qoplamas edi, shuning uchun ularni mamlakat boshqa hududlaridan, masalan, G’arbiy Sibir va Ukrainadan, chet eldan olib kelishga to’g’ri kelinardi. O’zbekistonning mineral o’g’itlarga bo’lgan ehtiyoji 1965 yilda 3460 ming tonnani, shu jumladan azotli o’g’itlarga – 2032 ming tonnani tashkil qilgan. Buxoro viloyatida tabiiy gazga boy konlarning ishga tushirilgandan so’ng O’zbekistonda mineral o’g’itlar ishlab chiqarilishini ko’paytirish istiqbollari ochildi. Buxoro konidagi tabiiy gazning xom ashyo sifatida ishlatilishi - azotli o’g’it ishlab chiqaruvchi zavodlarni ularni ishlatish hududlariga maksimal yaqinlashtirishga yordam berdi. Buning hammasi hamda Navoiy GIES qurilishi Navoiy shahrida tabiiy gazni majmuaviy qayta ishlash bazasida organik birikmalar ishlab chiqarilishi sexlari guruhi, ammiakli selitra va nitron tolasi ishlab chiqarilishi bo’yicha kimyo kombinati quriishining dastlabki sharti hisoblangan. 2. Navoiy kimyo kombinatining loyihalashtirilishi Navoiy kimyo kombinatini loyihalashtirishda sobiq Ittifoqning 10 dan ortiq loyiha tashkilotlari ishtirok etgan. Bundan tashqari, ammiak ishlab chiqarishi III navbati loyihasi ishlab chiqarilishida Chexoslovakiya loyiha tashkilotlari qatnashgan. Kombinat bosh loyihalovchisi azot sanoati davlat instituti (ASDI) bo’lgan, 1970 yildan boshlab esa – ASDI Chirchiq filiali. Navoiy kimyo kombinati uchun quyidagi asosiy ishlab chiqarishlar bo’yicha loyihalar ishlab chiqilgan edi: 1.ammiak 2.kuchsiz azot kislotasi (5,6 at va 7,3 at bosimi ostida); 3. ammiak selitrasi; 4. atsetilen ishlab chiqarilishi organik majmui; 30
5. sirka kislotasi; 6. atsetaldegid; 7. nitril akril kislotasi; 8. sulfat ammoniy; 9. sianid kislotasi; 10. natriy sianidi; 11. nitron tolasi ishlab chiqarishi Kuchsiz azot kislotasi I - II navbati ishlab chiqarishi loyihasi 1959 yilda ASDI Severodonetsk filiali tomonidan ishlab chiqilgan va o’sha vaqtdagi azot sanoati texnikasining oxirgi yutug’i hisoblangan. Kuchsiz azot kislotasi III navbati sexi loyihalashtirilishi va qurilishi davrida 7,3 at bosimi ostidagi absorbsiya jarayoni ko’proq progressiv hisoblangan. Ushbu sxema bo’yicha Navoiy kimyo kombinati uchun sex loyihasi 1968 yilda Dneprodzerjinsk ASDI filiali tomonidan ishlab chiqilgan. Bu sxema Dneprodzerjinsk kimyo kombinatida o’zlashtirilgan edi va texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar, qayta ishlash jarayonida paydo bo’luvchi zararli gazlar bo’yicha sanitariya organlari talablarini qondirishi nuqtai nazaridan ham muhim afzalliklarga ega edi. Navoiy kimyo kombinati ammiak selitrasi sexlarining loyiha topshiriqlari Lisichan ASDI va Kemerovo filiallari tomonidan ishlab chiqilgan edi. Organik majmui va nitron tolasi ishlab chiqarilishi sexlarini loyihalashtirishda GOSNIIXlorloyiha, Dzerjinsk ASDI va Severodonesk filiallari, VNIIVP va boshqa loyiha tashkilotlari ishtirok etgan. 3. Navoiy kimyo kombinatining ishga tushirilishi va kengayishi 1964 yil 31 dekabrda Davlat qabul komissiyasi tomonidan kuchsiz azot kislotasi va ammikli selitra ishlab chiqarilishi bo’yicha ob`ektlar umumiy «yaxshi» bahosi bilan ishga tushirishga qabul qilinsin degan qarori imzolangan. Ikki kun oldin 1964 yil 29 dekabrda Soipov Islomqul Jumaboevich smenasida birinchi ammiakli selitra olingan. 4. Uch oy o’tgandan keyin 1965 yil 8 martda Vladimir Grigorevich Usachyov smenasida birinchi ammiak olingan. Ungacha mineral o’g’itlar boshqa joydan keltirilgan ammiakdan ishlab chiqarilgan. 1965 yil martda ishlab chiqarish loyiha quvvati o’zlashtirildi (yiliga 110 ming tonna). 1965 yil 31 martda ammiak ishlab
31
chiqarishi I navbati ob`ektlarini ishga tushirish-topshirish haqidagi dalolatnoma imzolandi. Buxoro viloyati qurilish maydonchalari va korxoda ahli kutgan, texnikaviy kislorod bilan ballonlarni to’ldirish bo’linmasi 1965 yil noyabrda ishga tushirilishi, Navoiy sanoat uchastkalari, ayniqsa qishloq xo’jaligining ehtiyoji katta bo’lgan ammiakli suvning birinchi tonnalarining 1967 yil yozida ishlab chiqarilishi muhim voqea bo’lgan. 1968 yil iyundauglerod oksidi bo’linmasi ishga tushirilgan. Organik
majmuasi sexlarining qurilishi 1965 yilda boshlangan, 1968 yil avgustdan esa karbonat kislota, natriy sianidi, sirka va sianid kislotasi, asetilen, asetaldegid va
sulfat ammoniy
ishlab chiqarishi sexlari foydalanishga topshirilgan. 1973 yil 21 aprelda nitril akril kislotasining (NAK) birinchi tonnalari olingan edi. Yangi barpo etilgan kombinat jadallik bilan yuksalib bordi va rivojlandi. 1970 yil 31 dekabrda yiliga quvvati 35 ming tonna bo’lgan asetilen ishlab chiqarilishi ob`ektlari va yiliga quvvati 20 ming tonna bo’lgan asetaldegid ishlab chiqarilishi ob`ektlari foydalanishga qabul qilindi. 1971 yil 7 yanvarda gaz holidagi ammiak, sakkizinchi sanaga o’tar kechasi – azot kislotasi ishlab chiqarilgan. 1971 yil 9 yanvarda granulyatorga suv berildi va tomchilar oqimi pastga qarab oqdi. Transporter selitra bilan to’ldirildi. Shu tarzda kimyo kombinatining III navbatida birinchi ammiakli selitra olindi. 1971 yil 31 martda: 1. yillik quvvati 480 ming tonna bo’lgan kuchsiz azot kislotasi sexi uchinchi navbati; 2. yillik quvvati 300 ming tonna bo’lgan ammiakli selitra ishlab chiqarishi uchinchi navbati obyektlari; 3. yillik quvvati 218 ming tonna bo’lgan ammiak ishlab chiqarishi uchinchi navbati ob`ektlari ishga tushirilgan. Nitron tolasi ishlab chiqarishi I navbati qurilishi 1970-1971 yillarda amalga oshirilgan. 1971 yil 25 oktyabrda (boshqa joydan keltirilgan NAK da) ishlab chiqarishning birinchi texnologik tarmog’i ishga tushirilgan. Ishlab chiqarish quvvati 1973 yil iyun oyida to’liq o’zlashtirilgan. 1975 yilda Navoiy kimyo kombinati «Navoiyazot» ishlab chiqarish birlashmasiga aylantirildi. Korxona uchun muhim voqealar 1988 yilda ham ro’y 32
berdi. Shu yilda tiomochevina ishlab chiqarish bo’linmasi ishga tushirildi hamda xlorid kislotasi chiqarilishi yo’lga qo’yildi 2001 yilda kaustik sodasi va suyuq xlor chiqarish sexi ishga tushirildi. Bu sex qurilishi Germaniyaning «Lurgi» MChJ kompaniyasi bilan hamkorlikda amalga oshirildi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 9 martdagi 119-sonli Qaroriga muvofiq «Navoiyazot» ishlab chiqarish birlashmasi xorijiy
investorlarni jalb
qilish orqali
xususiylashtiriluvchi korxonalar ro’yxatiga kiritildi. Ushbu qarorga muvofiq 2002 yil 29 martda «Navoiyazot» ishlab chiqarish birlashmasi («Navoiyazot» IChB) ni «Navoiyazot» ochiq aksiyadorlik jamiyati («Navoiyazot» OAJ) ga o’zgartirish haqidagi O’zbekiston Respublikasi Davlat Mulki qo’mitasining buyrug’i chiqdi. «Navoiyazot» «Navoiyazot» ochiq aksiyadorlik jamiyati - O’zbekiston kimyo sohasining eng yirik korxonasi. «Navoiyazot» OAJ mineral o’g’itlar, organik sintez mahsulotlari va nitron tolasi katta assortimentini ishlab chiqarish bo’yicha O’zbekistonda yetakchi korxona hisoblanadi. «Navoiyazot» OAJ 70 xildan ortiq tovar mahsulotlarini ishlab chiqaradigan, texnik jihozlanganlik va ishlab chiqarish hajmi bo’yicha O’zbekiston kimyoviy sanoati peshqadami sanaladi. Korxonamiz tarixi 45 yillik vaqtni o’z ichiga oladi. 1961 yilda «Sovetskaya Buxara» viloyat gazetasida quyidagi birinchi satrlar paydo bo’ldi: «Buxoro cho’lida O’rta Osiyodagi eng yirik Navoiy kimyo kombinati qurilishi boshlandi». 1964 yilda esa birinchi Navoiy azot kislotasi va kislorodi olingan edi. Orttirilgan tajribaga tayanib va kimyo sohasidagi yutuqlardan foydalanib, biz qishloq xo’jaligi (mineral o’g’itlar), yengil sanoat (nitron tolasi), mebel sanoati (KFJ qatroni, mebel matolari), oltin qazib chiqarish majmui (sianli natriyning suvli eritmasi, poliakrilamid, tiomochevina, azotachil ruh), gaz sanoati (uniflok, K-9 preparati) uchun mahsulot ishlab chiqaramiz. Korxona mahsulotlari mingdan ortiq iste’molchilar manzillariga yuboriladi. Mahsulot iste’molchilari va xom ashyo hamda materiallar yetkazib beruvchilar geografiyasi keng ko’lamda bo’lib, ular Respublika ichki bozorlari, MDH va uzoq xorij davlatlaridadir.
33
Hozirgi kunda «Navoiyazot» OAJ inson omili muhim sanalgan, murakkab ishlab chiqarishlarga xizmat ko’rsatuvchi, ko’plab millat vakillarini o’zida birlashtirgan 10000 nafardan ortiq yuqori mahoratli kasb egalari jamoasidir. Korxonada kadrlar o’z malakasini uzluksiz oshirishi, kasbining barcha jihatlarida o’zini namoyon qilishi va ularni korxona muammolarini hal qilishda jalb qilishi uchun barcha sharoitlar yaratilgan. Biz uchun asosiy maqsadlar quyidagilar hisoblanadi: 1. xalqaro bozorda yuqori raqobatbardoshlilik va sohadagi peshqadamlikni saqlash; 2. tashqi va ichki sotish bozorlaridagi vaziyatni kuchaytirilishi faoliyatning samaradorligini oshirish hisobiga (texnik va texnologik qayta jihozlash, xarajatlarni kamaytirish, ishlab chiqarish sanoat xavfsizligi va madaniyatini oshirish); 3. mahsulot sifatining yuqori andozalarga va iste’molchilar talablariga muvofiqligini ta’minlash; 4. xodimlar kasbiy mahoratini takomillashtirish va ularni ijtimoiy himoya qilishni ta’minlash. Bugun «Navoiyazot» OAJ O’zbekiston Respublikasi yetakchi sanoat korxonalari sirasiga kiradi. Ishlab chiqarishi «Navoiyazot» OAJ bugungi kunda – bu ko’plab muhim ishlab chiqarish vazifalarini bajara oladigan o’nlab sexlardan iborat bo’lgan yagona sanoat mexanizmi hisoblanadi.
5-jadval Ishlab chiqarishlarning nomlanishi Ishga
tushirilgan yili
Faoliyat ko’rsatayotgan quvvati
«Ammiak-I,II» ishlab chiqarishi 1964
yiliga 370 ming tn. «Ammiak-III» ishlab chiqarishi 1971 yiliga 180 ming tn. Ammiakli selitra ishlab chiqarishi I-II navbati 1964
yiliga 350 ming tn. 34
Ushbu ishlab chiqarish tarkibiga quyidagilar kiradi: 1. Gaz xom ashyosini tayyorlash sexi havoni parchalovchi Yaponiyaning «Nissho» firmasida ishlab chiqarilgan ikkita blok va ikki BR-6 rusumli bloklardan iborat. Azot bo’yicha bloklarning umumiy ishlab chiqarish quvvati – 64400 nm3/soat, kislorod bo’yicha – 47880 nm3/soat. 2. Tarkibiga quyidagilarni kiritgan har biri 185 ming tonna quvvatga ega ammiak ishlab chiqarishining ikki navbati: 3. Metan va uglerod oksidi konversiyasining 8ta agregati; 4. Monoetanolaminli tozalashning 4 texnologik liniyasi; 5. 10 ta gaz kompressorlari, shu jumladan 2ShLK-1240 rusumli 9 ta kompressor va 6M40-320/320 rusumli kompressor;
O’g’itlar xossalarini tavsiflovchi asosiy ko’rsatkichlariga: gigroskopikligi, yopishuvchanligi, donadorlanish ( fraktsiyali ) tarkibi, zarrachalarning o’rtacha o’lchami, donachalar mustaxkamligi, tabiiy qiyalanish burchagi, nam tortuvchanligi, xaqiqiy zichligi, aralashmalarning bir jinsliligi va qatlamli tarqalishi (segretsiyasi), elanishi, Tuzli tarkibi, kristall tuzilishi, eruvchanligi, bug’ bosimi, termodinamik Ammiakli selitra ishlab chiqarishi III navbati 1971
yiliga 600 ming tn. Azot kislotasi ishlab chiqarishi II navbati 1965 yiliga 390 ming tn. Azot kislotasi ishlab chiqarishi III navbati 1971
yiliga 480 ming tn. Organik birikmalar ishlab chiqarishi 1969 10 dan ortiq mahsulot turlari «Nitron» ishlab chiqarishi 1983 yiliga 23 ming tn. «Kaustik soda va kam tonnali kimyoviy mahsulot» ishlab chiqarishi 1976 20 dan ortiq mahsulot turlari Azot-fosforli o’g’it AFO’ ni ishlab chiqarishi 2010 yiliga 180 ming tn. Texnikaviy tiomochevina ishlab chiqarishi 1987
yiliga 1400 ming tn.
35
tavsifi kiradi. Gigroskopiklik. Gigroskopiklik moddaning xavodan namlikni yutish xususiyati bilan tavsiflanadi. Gigroskopiklikni keng tarqalgan baxolashi - % bilan ifodalashdir Gigroskopiklik nuqtasi aniqlanadi. Suvda eruvchan tuzlar uchun Gigroskopiklik nuqtasi (K) tuzning to’yingan eritmasi ustidagi suv bug’ining partsial bosimini xuddi shu xaroratdagi bug’ bilan to’yintirilgan xavodagi suvning bug’ bosimiga nisbati orqali aniqlanadi:
Gigroskopiklik nuqtasi moddaning namlik yutmaydigan va yo’qotmaydigan nisbiy namligiga muvofiq keladi. Cheklangan me’yorda namlik tutgan o’g’itning gigroskopiklik nuqtasi xavoning yillik o’rtacha nisbiy namligidan katta bo’lmaydi. Moddalarning gigroskopikligini baxolash uchun gigroskopiklik koeffitsenti (K) ishlatiladi. Gigroskopiklik koeffitsenti namunaning kritik (maksimal) namligiga to’g’ri proportsionaldir:
Download 0.75 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|