Курс лойиҳаси

2.2. Стрелка элементлари ҳисоб-китоби
Курс лойиҳасида қуйидагилар ҳисоблаб аниқланади:
β_вг- айри острожкасининг марказий бурчаги (айрининг эгилиш бурчаги) (1-расм);
λ_v - айри острожкаси узунлиги;
l₀ – қийшиқ эгри чизиқли айри узунлиги ва l₀' – айрининг рама рельсига проекцияси;
β – стрелканинг тўлиқ бурчаги;
l_рр – рама рельсининг узунлиги.
Р_п – айри каллаги кенглиги ҳамда айри тагидаги рама рельси орасидаги ариқча суммасига тенг ўлчам.
Острожканинг марказий бурчаги қуйидагига тенг (1-расм):


1-расм. Стрелка элементларини аниқлаш учун қўлланадиган ҳисоб-китоб схемаси
бу ерда R₀ унинг бошланғич А нуқтасидан NN₁ кесмаси унинг вг каллагининг тўлиқ энига тенг бўлган N нуқтасига қадар эгрилик радиуси;
вг – айри каллагининг эни; рельсларнинг қуйидаги типлари учун: Р65 учун вг = 0,0728 м, Р75 учун вг=0,0724 м ва Р50 P43 учун вг= 0,070 м [1];
β_b – айрининг бошланғич бурчаги.
Айри острожка ҳудуди (зонаси) қуйидагига тенг:
λ_v = (R₀ + вг)sinβвг - R₀ sinβ_b =(602,91+0,07) 0,019488405-602,91 0,01215168=4,4м=4400мм (2.5)
Эгри чизиқли айри узунлиги ғилдиракнинг айри тортилган ҳолатида айрили рельснинг ишчи бўлмаган қиррасига урилишининг олдини олиш шартидан келиб чиқиб белгиланади (2-расм).
Аввал айрининг тортилган ҳолатида рамали рельс (РР) ишчи қирраси ҳамда айри острожкасининг ишчи бўлмаган қирраси орасидаги бурчак аниқлаб топилади (2-расм):
(2.6)
Бу ерда Ш – айрининг биринчи (дастлабки) тяга қаршисидаги одими (шаг); чиқарилаётган замонавий приводлар айрининг одимини +8 ва -2 допусклар билан 152 мм бўлишини таъминлайдилар [1]. t _min – тўғри рама рельсининг меъёрий минимал ҳисобий ариқчаси бўлиб, у тортилган (чеккага сурилган) айрига урилишининг олдини олади; t_min=67 мм [1].
λ₀ – айри тиғидан дастлабки стрелка тягаси уланиш нуқтасига қадар бўлган масофа; λ₀ = 400 мм (1), сўнгги чиқариш жойлари олдида λ₀ = 360 мм.

2-расм. Эгри чизиқли айри узунлиги(айри бурилиши бурчаги)ни аниқлаш схемаси
Агар β_вг ≥ φ_n ёки sinβ_вг ≥ sinφ_n бўлиб чиқса, у ҳолда айри каллаклари ҳамда рама рельси орасидаги масофа строжка охирига мувофиқ бўлиб, (2.6) тенгламаси sinφ_n нинг аниқ кўрсаткичини беради.
Агар sinβ_вг ≤ sinφ_n бўлиб чиқса, у ҳолда ариқча t _min ўлчамига строжка охири ва айри шарнири ўқи оралиғида эга бўлади. Бу ҳолда (2.6) тенгламасидан t_min кўрсаткичи 1-2 мм ортиқ бўлиб, бу sinφ_n sinβ_вг га тахминан тенг, бу фарқ бор-йўғи 0,001 бўлиб қолгунича давом этади. Бироқ t _min ≤ 77 мм эканлигини ҳам эътибордан чиқармаслик керак.
Айрининг ишчи узунлиги (айри тиғидан айрининг маҳкамланиш зонаси бошланишигача бўлган узунлик (λ₃)) қуйидагига тенг:
(2.7)
Ҳисоб-китоб натижаси l_ор > 7,9 м бўлиб чиқса, у ҳолда айри туби эгилувчан айрили оддий стик (уланма) кўринишида бажарилади (3-расм). Бунда туб маҳкамланиш жойининг узунлиги қуйидагига тенг:
, (2.8)
бунда n₃ – айрининг туб қисми маҳкамланадиган ўтказгич бруслар сони; n₃ = 4 дона [4].
Курс лойиҳасида берилгани эгилувчан айрилар бўлган ҳолатда крестовина маркасига боғлиқ равишда λ₃=1÷2,5. Ётиқ маркалар ишлатилганида λ₃ кўрсаткичи ортиб боради;
а_с–стрелкали ўтказгич яқинида ўтказгич тўсинлар орасидаги оралиқ(пролет)нинг тавсия этиладиган масофаси;
с_с–рельс стики ҳудудида (стик оралиғи (пролети)) ўтказгич тўсинлар орасидаги масофа; Р65 ва Р75 бўлса, с_с= 420 мм; Р50 P43 бўлганида с_с= 440 мм;
δ_к–туб маҳкамлагичда чок тирқиш ўлчами;δ_к=8-10 мм [3].
Айрининг тўлиқ узунлиги қуйидагига тенг:
l_о = l_ор + λ₃ =7,6+1,72=9,32м (2.9)
Стрелканинг тўлиқ бурчаги - β ва қийшиқ чизиқли айри проекцияси узунлиги – ҳамда айри туби ординатаси - U_n (1-расм) қуйидагига тенг бўлади:
(2.10)
(2.11)
(2.12)
Рама рельси (3-расм) айри (остряк) рельсини ёпиб, зарбаларни рама рельсининг уланмаларида айрининг учи ва туб (илдиз) қисмларига ўтказмаслиги, уларнинг олдини олиши лозим. Рама рельси узунлиги қуйидагига тенг:
(2.13)
бу ерда q – рама рельси олд чиққан қисмининг узунлиги;
(2.14)
бу ерда - стрелкали ўтказгичдаги чоклар тирқишининг катталиги;
= 8 10 мм (3)

3-расм. Айри ва рама рельси узунлигини аниқлаш учун ҳисоб-китоб схемаси
n – рама рельси олд чиққан қисми остига ётқизиш тавсия этиладиган ўтказгич бруслари орасидаги оралиқлар сони; 1/9 ва 1/11 русумли ўтказгичлар учун n=5 дона, 1/18 русумлилари учун – 7 дона, 1/22- 9 дона;
m - айри учининг биринчи флюгар тўсин ўқи ортига осилмаси катталиги; m =41 мм [4];
q - рама рельсни орқа чиққан қисмининг узунлиги;
м (2.15)
бу ерда n₁ - рама рельсни орқа чиққан қисмининг остига ётқизиш тавсия этиладиган ўтказгич бруслари орасидаги оралиқлар сони; n₁ одатда иккитадан ошмайди, 4 олиниши ҳам мумкин. Катта узунликдаги рама рельслари қўлланадиган ётиқ стрелкали ўтказгичлар учун бу оралиқлар сони ўнтагача етиши мумкин.
Рама рельси узунлиги рельснинг стандарт узунлигига тенг бўлиши керак деган тавсия ҳам мавжуд. Аммо q₁ 4÷5 дан ортмаслиги керак. Бу ҳолда олд ва орқа чиққан қисмлар остидаги тўсинлар сонини ўзгартириш керак бўлади.