Kutubxonasi

Istanbulda, qashqirlar davrasida  

 

Mana, Istanbuldaman. Bir huquqshunos talaba dunyoni tuzatishga kirishdi. Yuksak 

orzular yo’liga tushgan buyuk sohaning vakili bo’lmoqchi yolg’iz yosh qiz. Amina ham 

Anqarada. U ham tibiiyot fakultetiga kirdi. Bilaman uning kelajagi porloq. U o’zini 

himoya qila oladigan va tahlikani oldindan sezadigan aqlli qiz. Uning fikr dunyosini va 

g’oyalarini yoqtirmasam ham, bu haqiqatni tan olaman. Men-chi? Bulg’angan, toptalgan, 

zulmatli bir keljak. Chunki men burnimning uchini ko’rolmaydigan qoloq fikrli odamman. 

Har qancha ilg’or, inqilobiy nutqlar so’zlasam ham… Amina va ota-onasi men uchun ko’p 

qayg’urishdi. “Senga ishonchli bir joy topamiz. Istanbul katta shahar, ko’chalarda har 

turli tahlika kezadi. Yolg’iz o’zing qiynalasan”, deyishdi ular… Yo’q… Yana qaysarligim 

tutdi. Keljagimni o’zim tanlayman. Kuch qudratimni isbot qilaman. Hech kimning 

hayotimga aralashuvini xohlamayman. Davlat yotoqxonasiga joylashdim. Ammo mening 

nomim, ovozam o’zimdan avval yetib kelgan ekan…Atrofimni bir guruh “ipini uzgan” 

yoshlar o’rab olishdi. Ilg’orlar, nurlilar, hurriyatchilar va yana shu kabi toifa vakillari… 

Men kim bo’libman o’zi? Topilmas bir aksilon yoki to’shaklarni isituvchi et-ustixon 

yig’indisimi? Bunaqa savollar hech tugamasdi. Xato niyatli, qoloq fikrli, qat’iy qarorli 

bo’lganim uchun emas, menga shundaylar uchrayotgani uchun. Boshda darslarga yaxshi 

qatnashdim. Ammo menga osilganlar yanada kuchli chiqdi 

U yoq bu yoqqa tashlay boshladim. Maktabga bormay qo’ydim. Ilk borganlarim har xil 

guruhlar, “sotsial faolliklarni oshirish” nomi ostida iflos ishlar qiladigan joylar edi. 

Inqilobchilar, komunistlar, marksistlar, eronchilar, giyohvandlar, bilmayman yana 

nimalar… Qorishiq, iflos…Har tomon ostin-ustun. Va bir yosh qiz. Sohasini, g’oyasini asta 

sekin yo’qotgan, kuchi, irodasi nuragan bir qiz… “Ortimga tushgan, qo’limdan tutgan 

yoshlar soyasidan burnimni har teshikka suqardim. Ilk yoqtirgan odamim juda fe’li tez 

chiqdi. Uni tutib keltirishdi. Qilmishi yo davlatga qarshi bir namoyish yoki geroin tijorati… 

Har ikkisidan ham bor. Dinni bilmaydi, Allohni tanimaydi. Ba’zi o’xshashliklarimiz bor. 

Ammo uning ahloqsizliklari menikidan o’tadi. Shunaqa daydiliklari na yaxshi fikr 

qoldiradi, na umid uyg’otadi. Asl maqsadi pul, foyda. Yana soxtalik va tuzoq. Aytish joiz 

bo’lsa ayatman. Huquq fakulteti haqidagi shirin hayollar tugadi. Har kuni qilganimiz 

ichkilik ichish, qo’shiq kuylash va uchish. Ha, uchish…Keyin esa dunyoni qutqarmoqchi 

bo’lgan bir daydining yotog’ida ko’zlarimni ochaman. Mana senga va’da qilingan “ideal 

hayot”. Istanbul meni juda tez yutib yubordi. Qarshimda yana bir zarba muallaq turibdi. 

Ularga qo’shilishga majburman. Pul yo’q, joy yo’q, ovqat yo’q. Allohning qahriga 

uchrasin bunaqa inson. O’zimdan jirkanaman. O’zimcha “zamonaviy hayot ayoli” 

bo’ldim. Ba’zi inqilobchi o’rtoqlarimni fikricha, bu yaxshi. Ayol ham, erkak ham o’zi 

xohlaganidek yashashi kerak. Shunday yashash mumkinm, bilmayman? Ba’zi narsalarni 

---

Aldangan Ayselning tavbasi. Xolid Erto’g’rul