L. B. Okun Elementar bóleksheler

 
Zaryadlanǵan toqlardıń óz-ara tásirlesiwi 
𝑒 konstantasınıń fotonlardıń shıǵarılıwı menen jutılıwın táriyiplegeni sıyaqlı 𝑔
2
konstantası 
𝑊
±
-bozonlarınıń shıǵarılıwı menen jutılıwın táriyipleydi. Biz 𝑔
2
> 𝑒 teńsizliginiń 
orınlanatuǵınlıǵın kóremiz hám, usıǵan sáykes, ázzi tásirlesiw elektromagnit tásirlesiwden 
kúshlirek boladı. Usı waqıtlarǵa shekem baqlanǵan ázzi tásirlesiw processlerindegi shamalardıń 
elektromagnit tásirlesiw processlerindegi shamalardan kóp tártip ese kishi bolıwı W-bozonlardıń 
júdá salmaqlı ekenligi menen baylanıslı. 
29-súwret. 
30-súwret. 
Mısal sıpatında myuonnıń ıdırawın beretuǵın 𝑒̅
𝐿
𝛾
𝛼
𝜈
𝑒𝐿
hám 𝜈̅
𝜇
𝛾
𝛼
𝜈
𝐿
toqlarınıń óz-ara 
tásirlesiwin qaraymız. 29-súwrette bul tásirlesiwdiń W-bozon menen almasıw arqalı júzege 
keletuǵınlıǵı kórsetilgen. 30-súwrette bul tásirlesiw bir noqattaǵı eki toqtıń tásirlesiwi sıpatında 
kórsetilgen. W-bozon tárepinen alıp júriletuǵın 4-impulstiń kvadratı 𝑞
2
onıń massası bolǵan 𝑚
𝜔
2
shamasına salıstırǵanda kishi bolǵanda bunday jaqınlasıw jaqsı jaqınlasıw bolıp tabıladı. Bunday 
jaǵdayda W-bozonnıń propagatorı
23
onıń alıp júretuǵın impulsinen ǵárezli: 
1
𝑚
𝑊
2
− 𝑞
2
→
1
𝑚
𝑊
2
. 
Keńisliklik táriyiplewdi paydalanıp mınalardı aytıwǵa boladı: bul jaǵdayda awır vitruallıq 
bozon shıqqan noqattan jutılıw noqatına shekem usı processke qatnasatuǵın bólekshelerdiń 
tolqın uzınlıǵına salıstırǵanda esapqa almawǵa bolatuǵınday kishi aralıqtı ótedi. 
29- hám 30-súwretlerge qarap 𝐺
𝐹
shaması 𝑔
2
arqalı ańlatıwǵa bolatuǵınlıǵın kórsetiw qıyın 
emes 
𝐺
𝐹
=
𝑔
2
2
4√2𝑚
𝑊
2
=
𝜋𝛼
√2𝑚
𝑊
2
sin
2
𝜃
𝑊
. 
Bul teńlikte 𝐺
𝐹
= 1,17 · 10
−5
GeV
-2
shaması Fermi konstantası bolıp tabıladı. 𝛼 = 𝑒
2
/4𝜋. 
sin
2
𝜃
𝑊
shamasınıń mánisi neytral toqlar menen ótkerilgen tájiriybelerden anıqlanatuǵınlıǵı 
bunnan aldıńǵı paragrafta esletilip ótildi hám onıń durıslıǵına keyinirek isenemiz. Bul tájiriybeler
sin
2
𝜃
𝑊
≈ 0,22 ekenligin beredi. 𝐺
𝐹
ushın jazılǵan teńlikten usınday jollar menen W-bozonlardıń 
massasın boljay alamız: 
𝑚
𝑊
= (
𝜋𝛼
√2𝐺
𝐹
)
1/2
1
sin 𝜃
𝑊
=
37,3
sin 𝜃
𝑊
𝐺𝑒𝑉 ≈ 80 𝐺𝑒𝑉. 
Bul jerde sin 𝜃
𝑊
shamasınıń tek 𝑔
2
menen 𝑒 shamalarınıń arasındaǵı baylanıstı anıqlap ǵana 
23
Awdarıwshıdan: Propagator (tarqatıw funkciyası) - tásirlesiwdiń eki aktınıń arasındaǵı relyativistlik 
maydannıń (bóleksheniń) tarqalıwınıń itimallıǵınıń amplitudasın anıqlaytuǵın funkciya. Propagator 
virtuallıq bólekshelerdiń tásirin esapqa alıwǵa múmkinshilik beredi. Shın mánisinde propagator tolqın 
teńlemesiniń Grin funkciyası bolıp tabıladı. 

---

53 
qoymaytuǵınlıǵı, al neytral toqlardıń túrin de anıqlaytuǵınlıǵı principiallıq jaqtan áhmiyetli bolıp 
tabıladı.