Laboratoriya jumisi 4 Tema: Suwdin` oksidleniwshen`ligin aniqlaw

12-Laboratoriya:Haywanat du’n`yasınan alınatug’ın azıqlardı gigienalıq bahalaw.


Sabaqtın’ maqseti: Haywanat du’n`yasınan alınatug’ın azıqlardı organoleptik, bakteriologiyalıq ha’m biologiyalıq usılı menen bahalawdı u’yreniw.
Sabaqqa kerekli ko’rgizbeli qurallari, a’sbaplar ha’m reaktivler: Kerekli ko’rgizbeli qurallar, kesteler, qan, go’sh-su’yek ha’m balıq unları, termostat, 1mm bolg’an elek, distillengen suw, 0,1 n gu’mis nitrat (Ad<sub>2</sub>NO<sub>3</sub>), indikator - kaliy xromat (K<sub>2</sub>SrO<sub>4</sub>), fiziologik eritpe, 1% glyukoza qosılg’an go’sh pepton agar, probirkag’a zelin mayı qosılg’an bawır buleni.
Sabaqtın’ mazmunı – Qan, go’sh, su’yek ha’m balıq unı ma’mleket standartı boyınsha sanaat o’ndirisinde tayarlanıp, sıpatlılıg’ı ha’m qa’wipsizligi tolıq ta’miyinlenedi. Biraq natuwrı tasıw ha’m saqlaw na’tiyjesinde ular ko’binshe buzıladı ha’m pataslanadi. Da’slep standart talabı boyınsha azıqlar zavodında arnawlı qaplarg’a jaylastırıp jiberiledi. Qaplarda islep shıg’arılg’an ka’rxananın’ atı, adresi, qaptın’ quramı, nomeri ha’m awırlıg’ı jazılg’an boladı. Ha’r bir shıg’arılg’an ulgisinde azıq quramındag’ı protein mineral zatlar may, ıg’allıq ulıwma toyımlılıg’ı ha’m tayarlang’an waqtı jazıladı. Bul azıqlar taza, qurg’aq ha’m jaqsı samallatılatug’ın imaratlarda saqlanıwı kerek. Bunnan tısqarı, azıqlardın’ qasında ku’shli iyis beretug’ın na’rseler saqlanbawı kerek, sebebi bul azıqlar iyisti o’zine ju’da’ tez aladı.
Ortasha u’lgi alıw - unsıyaqlı azıqlar analizge jiberiledi. Ha’r bir jiberilgen azıq sertifikatınan sıpat guwalig’ında jazılg’an mag’lıwmatlar tolıq bolıwı kerek.
Ren’i - qan unı bawırren’, qon’ır, poroshok sıyaqlı bolıp, deametri 1 mm bolg’an elekten o’tedi. Su’yek unı aq poroshok bolıp, 0,4 mm li elekten o’tedi. Balıq unı bir neshe tu’rli ren’de boladı: Joqarı sortlı ashıq ku’lren’, birinshi sortı sarıraq, ekinshi sortı sarı ko’gis yaki qon’ır ren’de boladı. Go’sh unı sarı ku’lren’ yaki qon’ır poroshok boladı.
İyisi - haywanat du’n`yasınan alıng’an azıqlar o’zine ta’n iyiske iye boladı, shirigen, sasıg’an yaki jat iyislerdin’ payda bolıwı azıqtın’ buzılg’anlıg’ın bildiredi.
Ig’allıg’ın anıqlaw - qurıtıw shkafında tartıw jolı menen orınlanadı. Qurg’aq qan onın’ ıg’allıg’ı 10% ten aspaydı, ortasha ıg’allıg’ı 10-12% ıg’allıraq boladı. Balıq onın’ ıg’allıg’ı: joqarı sortı 10% birinshi sortıniki 12% ha’m ekinshi sortıniki 13% ten aspawı kerek. Su’yek ha’m go’sh-su’yek unıniki de 10% ten joqarı bolmawı kerek.
Balıq-su’yek unındag’ı as duzın anıqlaw - kolbag’a 10 gramm balıq - su’yek unı salıp u’stine 50 ml distillengen suw quyıladı. Jaqsılap aralastırıladı ha’m 2 saat saqlang’annan keyin qaytadan aralastırılıp fil`trlenedi. Usı fil`trattan 20 ml alıp, 0,1 n gu’mis nitrat (AdNO₃) eritpesi menen indikator kaliy xromat (K₂S₄O₄) ja’rdeminde qızıl ren’ jog’alg’ansha titirlenedi. 1 ml 0,1 n gu’mis nitrat eritpesi titrlewde 5,845 mg as duzına ten’ boladı.
Balıq - su’yek unındag’ı, jem quramındag’ı as duzının’ mug’darın anıqlaw ushın to’mendegi formuladan paydalanıladı:
X = A x 0,0058 x .50 x 100 - 10 : 20
Bul jerde, A - titrlew ushın sarp bolg’an gu’mis nitrat mug’darı, ml
0,0058 - 1 ml 0,1n gu’mis nitratqa ten’ bolg’an as duzı, g
50 - alıng’an distillengen suwdın’ mug’darı:
10 - alıng’an balıq - su’yek unının’ mug’darı, g:
20 - fil`trattın’ mug’darı, ml.
Balıq - su’yek unının’ quramında as duzı 3 - 5 % ten aspawı kerek. (Joqarı sort bolsa - 3%, birinshi sortta - 4% ha’m ekinshi sortta 5% boladı).
Bakteriologiyalıq ha’m biologik tekseriw - ushın sterillengen ıdısta u’lgi jaqsılap aralastırılg’annan son’ onnan 1 g alıp sterillengen fiziologiyalıq eritpede 1:100 ha’m 1:1000 mug’darda eritpe tayarlanadı. Bul eritpe jaqsılap shayqatılıp 5-10 minut tındırıladı. Ha’r eki eritpeden sterillengen pipetka ja’rdeminde 0,1 ml den alıp, eritilgen 1% glyukoza qosılg’an go’sh-pepton agarına egemiz. Bunnan tısqarı ekinshi probirkag’a vazelin mayı qosılg’an bawır bu`lonına egemiz. Mikrorganizmler egilgen Petri keseshesi 33 - 48 saat dawamında +37⁰ S li termostatta saqlanadı ha’m o’sken mikroblar koloniyasi sanaladı. Eger ortalıqta qa’wipli kesellik tarqatıwshı mikroorganizmler ha’mde ishek tayaqshaları bolsa bunday azıqlar jaramsız esaplanadı.
Bawır bu`lonı juwılg’an probirkalar keminde 5 ku’n termostatta saqlang’annan keyin 2 aq tıshqannın’ terisi astına 0,3 - 0,5 ml den jiberiledi. O’lgen tıshqanlar jarıp ko’rilip, a’dettegi usıl menen mikroorganizmler anıqlanadı. Azıqlardan E.Soli ha’m B.Proteus lardın’ tabılıwı, olardı o’ndiriste, saqlawda, tasıwda sanitariya qag’ıydalarının’ buzılg’anlıg’ın ko’rsetedi. Eger bul azıqlardan kesellik tarqatıwshı mikroorganizmler tabılsa, haywanlarg’a beriw qadag’an etiledi.

Tapsırma № 1 – Haywanat du’n`yası azıqların gigienalıq bahalaw na’tiyjeleri

№	Ko’rsetkishleri	Azıq u’lgileri
		№ 1	№ 2	№ 3
1	İyisi
2	Ren’i
3	Ig’allıg’ı
4	As duzı mug’darı

Qadag’alaw sorawları.

1. 
   Haywanlar du’n`yasınan alınatug’ın azıqlar a’hmiyeti?
   
2. 
   Ortasha u’lgi alıw usılları?
   
3. 
   Haywanlar du’n`yasınan alınatug’ın azıqlardı bahalaw usılları?