Laboratoriya jumisi 4 Tema: Suwdin` oksidleniwshen`ligin aniqlaw

10-Laboratoriya:Tamır miyweli azıqlardı gigienalıq bahalaw.


Sabaqtıń maqseti: Tamır miyweli azıqlardı organoleptik hám laboratoriya usılı menen bahalawdı úyreniw.
Sabaqqa kerekli kórgizbeli qurallar, ásbaplar hám reaktivler: Tamır miyweli azıqlar, centrifuga, mikroskop, sım tor, qaǵaz fil`tr, jawǵısh ayna, shpatel`, shiyshe buyım aynası, 48% li ammoniy natriy kislotasi, 80–90% li sirke kislotasi, koncentrlengen sul`fat kislota, 5% li vodorod peroksid, difenilamin kristalı, distillengen suw.
Sabaqtıń mazmunı - Tamır miyweli azıqlardı sıpatı organoleptik hám laboratoriya usılında anıqlanadı.
Ortasha úlgi alıw - Azıq saqlanıp atırǵan jerden hár qıylı qalıńlıqtan hámmesi bolıp 60 kg alınıp, olardı awırlıǵına qarab úsh bólekke: úlkenleri, ortashaları hám maydasına ajıratıladı. Úsh gruppadan teń muǵdardan ulıma tamır miyweli azıqtan 6 kg alınıp analizge jiberiledi.
Tamır miyweli azıqlardaǵı gel`mintler máyegin tekseriw - tekseriletuǵın azıqtıń tamır bórtiklerinen bir neshesi alınıp, suwlı ıdısqa saladı. 1-2 saat ótkennen keyin tamırlar alınıp jáne ústinen taza suw quyıp juwıladı. Tamırlar juwılǵannan keyin usı sım tordan ótkizilip, qaǵaz fil`tr arqalı fil`trlenedi. Sım torda topıraqtıń hámme úlken bólekleri, qaǵaz fil`trde bolsa mayda bólekleri hám gel`mintleriniń máyekleri qaladı. Fil`trlew tamamlanǵannan keyin qaǵaz fil`tr alınıp Petri keseshesine quyılǵan as duzınıń toyınǵan eritpesine salınadı. Jawǵısh ayna menen fil`tr qaǵazda uslap qalınǵan hámme nárseler sıpırıp alınadı. Náwbettegi eritpe centrifuga probirkalarına yaki stakanǵa quyılıp, jaqsılap aralastırıladı. Júzip júrgen ósimlik qaldıqları shpatel` járdeminde alıp taslanadı hám aralaspa 1 saat dawamında tındırıladı. Suyıqlıq ústinde payda bolǵan perdeni alıp, mikroskop astında qaraladı. Eger suyıqlıq az bolsa, probirkaǵa qoyılıp, centrifugada 2-3 minut dawamında aylanadı. Payda bolǵan perde diametri 1 smden úlken bolmaǵan ilmek penen alınıp, shiyshe buyım aynası ústine qoyıladı. Perdeden tısqarı astına shókken shókpeden de gel`mintlerdiń máyegin izlew kerek.
Kartoshkadaǵı solanindi anıqlaw - solanin glyukozidi ádette kartoshkada júdá az muǵdarda boladı. Eger kartoshka saqlanatuǵın orın kógerip ketse, solaninniń muǵdarı 500 mg ǵa deyin jetip baradı. Bunday kartoshkanı haywanlar jese záhárleniwi múmkin.
Kartoshkadaǵı solanindi anıqlaw ushın 1mm qalıńlıqta bir neshe kartoshka qálemsheleri kesip alınıp shisha ıdısqa quyasız ústine 2-3 tamshı ótkir sirke kislotasınan 80-90% ke deyin koncentrlengen sul`fat kislota hámde 5% li vodorod peroksidten tamızamız. Kartoshkada solanin zatı jıyılǵan bolsa sol orın toq malina yaki qızıl reńge kiredi. Ósip ketken, shiyki hám zamarrıqlar menen pataslanǵan kartoshkalar jaqsılap pisirilgennen keyin mallarǵa beriledi. Kartoshka paqallarında kartoshka gúllegende solanin 0,1 % boladı, qurıtılǵanda 0,01 % qaladı.
Láblebidegi nitritlardı anıqlaw - ushın jańa kesilgen láblebi ústine bir neshe dáne definilamin kristalı sebilip, ústine bir neshe tamshı koncentrlengen sul`fat kislotası tamızıladı. Kók reńge kiriwi láblebide nitritlardıń kópligin bildiredi, aqshıl qızıl reńge kiriwi nitritlardıń kemligi hám reńsizligi joqlıǵın bildiredi.
Láblebidegi nitritlardı anıqlawdıń jáne bir usılı tómendegiden ibarat. Láblebiniń hár jerinen hám ózeginen 10-15g alınıp, kolbaǵa salınadı hámde ústine 30 ml distillengen suw quyılıp 15 minut dawamında qaynatıladı. Kolbadaǵı suyıqlıq bir qabatlı fil`trden ótkiziledi. Fil`trat shiyshe kesede parlandırıladı. Kese astında sarıraq reńdegi shókpe qaladı, usı shókpede bir neshe dana difenilamin kristalinan sebilip, sul`fat kislota menen ızǵarlanadı. Eger nitritlar kóp bolsa, shókpe toq kók reńge kem bolsa ash qızıl reńge kiredi.

Tapsırma № 1 – Tamır miyweli azıqlardı gigienalıq bahalaw nátiyjeleri

№	Kórsetkishleri	Azıq úlgileri
		shiyki láblebi	kartoshka	Pisirilgen láblebi
1	Saqlaw sharayatı
2	İyisi
3	Reńi
4	Pataslanıwı
5	Nitritlar
6	Solanin muǵdarı

Qadaǵalaw sorawları:

1. 
   Tamır miyweli azıqlardı azıqlandırıwdaǵı áhmiyeti?
   
2. 
   Ortasha úlgi alıw usılları?
   
3. 
   Tamır miyweli azıqlardı bahalaw usılları?