Laboratoriya jumisi 4 Tema: Suwdin` oksidleniwshen`ligin aniqlaw

Laboratoriya jumisi - 5
Tema: Suwdi bakteriologiyaliq ha`m gelmentologiyaliq tekseriw.


Sabaqtin` maqseti: Suw quramindag`i mikroblardin` uliwma mug`darin, suwdin` koli – titri ha`m koli – indeksin, ha`mde suwdag`i gelmentlerdin` mayeklerin aniqlaw usillari menen tanisiw.
Sabaqqa kerekli a`sbaplar ha`m reaktivlar: - Tekseriw ushin suw u`lgisi, Petri keseshesi, termostat, avtoklav, lupa, sanaw plastinkasf, bular aziq ortalig`i, Goltsman daxonasi, shnitstsa nasosi, bunzen kolbasi, mikroskop, qag`az filtr, 25 – 30% li xlorid kislotasi eritpesi, pipetka, go`sh pepton agari (GPA).
Sabaqtin` mazmuni: - Suwdi bakteriologiyaliq tekseriw sanitariya gigienaliq ta`repten suwdi bahalawdin` a`hmiyetli ko`rsetkishlerinen esaplanadi. Sebebi bunin` na`tiyjeleri suwdi sanitariya ta`repinen bahalawda a`hmiyetke iye boladi. Suw dereklerin haywanlar shig`indilari menen pataslaniwi na`tiyjesinde onin` quraminda tu`rli patogen mikroblar tu`sedi. Suw menen organizmge tu`sken mikroblar jug`imli keselliklerdi tarqatiw deregi bolip qaladi. Sonin` ushin ham epizootologiyaliq tochkasi na`zerinen qarag`anda suw quramindag`i potogen mikroblar belgili orin tutadi. Bakteriologiyaliq tekseriwde suw quramindag`i mikroblardin` uliwma mug`dari, ishek tayaqshalarinin` titri (koli titr), koli – indeksi ha`mde mikroblardin` tu`ri aniqlanadi.
Mikroblar sani dep – 1 ml tekseriletug`in suw quramindag`i uliwma mug`darina aytiladi. Bul ko`rsetkish suwdin` ag`in suwlar menen pataslaniwin bildiredi. Bakteriologiyaliq tekseriw ushin suwdan 500 ml u`lgi alip, awzi bekkem bekitilgen shisha idisqa salinadi. Son` tezliq penen loboratoriyag`a tekseriw ushin jiberiledi. Suw u`lgisi suw betinen 10 – 15 sm shuqirliqtan alinadi. Vodoprovod kranlarinan bolsa u`lgi aliw kran kraynigi ot ja`rdeminde za`lelsizlentiriledi ha`m 10 minut suw ag`izip qoyiladi ha`m u`lgi alinadi. Suwdin` temperaturasi +1⁰S - 5⁰S qa deyin bolsa, oni 5 – 6 saat saqlaw mu`mkin. Suw qansha patas bolsa onin` quraminda sonsha ko`p mug`darda saprofit ha`m patogen mikrorganizmler ushiraydi. Bul suwdin` sidik, tezek ha`m ag`in suwlar menen pataslang`anlig`in ko`rsetedi.
Mikroblardin` uliwma sanin aniqlaw - Laboratoriyag`a alip kelingen suw u`lgisinen 1 ml za`lelsizlentirilgen pipetka ja`rdeminde Petri keseshesi quyiladi ha`m u`stine +45⁰S li suw ja`rdeminde eritilgen GPA dan 15 ml qosiladi. Son` jaqsilap aralastirilip, qatiwi ushin gorizantal halda qaldiriladi. Qa`lem menen keseshe u`stine u`lginin` nomeri, egilgen suw mug`dari, suyildiriw sani ha`m egiw mu`ddeti jaziladi. Keyin Petri kesesheleri qaqpag`i to`menge qaratilip termostatqa qoyiladi ha`m +37⁰S temperaturada u`lgiler 24 saat saqlanadi. Ashiq suw ha`wizlerinen aling`an u`lgi 2 keseshege egilip +20⁰ S li termostatta 48 saat dawaminda saqlanadi. O`sip shiqqan mikroblar koloniyasi lupa ja`rdeminde sanah plastinkasinda sanaladi. Mikrob koloniyasi 12 kha`mdratta (4 oraydan ha`m 2 to`rtmu`yeshlikten) sanaladi. Aniqlang`an koloniyalar mug`darina karap Petri keseshesinin` uliwma betinde jaylasqan mikroblar mug`dari 1 ml de qansha ekenligi to`mendegishe aniqlanadi:
Misal: Petri keseshisinin` diametri – 10 sm. Bunin` uliwma beti S = Pr<sup>2</sup> = 3,14 x 5<sup>2</sup> = 78,5 sm<sup>2</sup>.
12 kha`mdratta 84 koloniya o`sken. 1 sm<sup>2</sup> bette - 7 koloniya bar, uliwma bette bolsa 78,5 x 7 = 549,5 koloniya bar eken. Solay etip 1 ml suwda 549,5 dana mikroorganizm barlig`i aniqlandi.
Suwdin` koli – titri ha`m koli – indeksin aniqlaw - 1 l suw quraminda ushiraytug`in ishek tayaqshalarinin` mug`darina koli - indeks delinedi. En` kem mug`dardag`i suwda 1 dana ishek tayaqshasinin` ushirawina koli - titr delinedi. Bular aziq ortalig`inan probirkalarg`a qoyilip, ishine kishkene probirka (gazavik) qaram-qarsi halda salinip, 1 ml tekseriletug`in suwdan quyilip jaqsilap aralastiriladi. Son` probirkalar +45<sup>0</sup>S li termostatta 24 saat saqlanadi. Eger aziq ortalig`inin` ren`i shim qizildan sari ren`ge aylanip, kishkne probirkalar ishi gaz ko`bikleri menen tolg`an bolsa, tekserilip atirg`an suwda ishek tayaqshalarinin` barlig`in bildiredi. İshek tayaqshalarin titrige qarap suwdin` koli-indeksi tabiladi. Misal: tekserilgen suwdin` koli-titri 0,5 ml. Solay etip 0,5 ml suwda 1 dana ishek tayaqshasi bolsa, 1 litrda 1000ml : 0,5 = 2000 dana boladi. Bul jerde tekserilgen suwdin` koli - indeksi 2000 g`a ten` boladi.
Suwni gelmintologiyaliq tekseriw -Gelmintologiyaliq tekseriw ushin suw u`lgisi qirg`aqlar jaqininan 100 ml den 1 litrge deyin ha`r 5 minutta suwdin` betinen 20 - 50 sm shuqirliqtan ha`m suwdin` tu`binen 50 sm joqaridan batometr ja`rdeminde alinadi. Gelmintologiyaliq tekseriw ushin en` an`sat ha`m ken` tarqalg`an Z.G.Ha`msilkoha`m usilinan paydalaniladi. Bunin` ushin daxonag`a qag`az filtr jaylastirilip, onnan 0,5 – 1 l mug`darinda tekseriletug`in suw o`tkiziledi. Qag`az filtr toplang`an sho`kpesi menen birgelikdte2-3 minut dawaminda 25% xlorid kislota eritpesi menen jiberiledi. Son` qag`az filtr buyim aynasi u`lkenliginde qirqilip mikroskoptin` kishkene ko`rsetkishinde gelmentlerdin` tuxumi tekseriledi. Gelmentlerdin` tu`ri arnawli albomlardag`i su`wretine salistiriladi ha`m tu`ri aniqlanadi.
Tapsirma № 1 – Tu`rli suw u`lgilerindegi mikroblardin` uliwma sani, koli-titr, koli-indeks ha`m gelmentlerdin` tuxumin aniqlan`.

№	Ko`rsetkishler	O`lshew birligi	Suw u`lgileri
			kran	da`rya	qudiq	salma
1	Mikroblar sani	da`na
2	Koli-titr	da`na
3	Koli-indeks	da`na
4	Gelment mayegi	da`na

Qadag`alaw sorawlari:

1.