Laboratoriyalıq jumıslardın` temaları

tadanbulibajrapadi. Ularnibir-biridanajratishuchunikki
tomonlamaxromatografiyausulidanfoydalaniladi. Bunda
ikkitaorganikerituvchiishtiroketadi. Ajratishketma-ket
ikkitauzaroperpendikulyaryunalishdaolibboriladi.
Ishtartibi.Filtr ^ogozdanuzunligi 12-14 smvaeni 1,5
smkeladiganlenta ^irgradadi. Bulentaningkya$oritomonidan
ignabilan 15 - 20smiput^aziladi. K^oeoznipastki ^ismidan 1
sm ^oldiribtugrichizi^ vauningurtasigadiametri 0,5 sm
bulganaylanachiziladi. Aylanaurtasigakapillyaryordamida 2
- 3 tomchiaminokislotaaralashmasitomiziladi. Tomchitomi-
zilganjoy ^avodaeritiladi. Uzunligi 18 - 20smvadiametri
2 smbulganprobirkaningtubigasekin-astalikbilanprobir­
kadevorlarigatekizmasdansuvbilantuyintirilganfenol
eritmasidan 2 ml 1 $uyamiz. Tayyorlangan k;ofo3ipiniushlabtu-
ribprobirkagatushiramiz, bunda ^ogozninguchierituvchiga 2-3 mmbotib, ^at’iyravishdavertikalturishikerak. Probir-
kaniprobkabilanberkitib 40 - 50 °Stemperaturada 1,5-2 soat
davomidatermostatga 1 $uyamiz. Probirkadagieritma i$ofo3len­
tabuylab 10- 12 smkutarilgandankeyinxromatogrammani
olib 100 °Sda 10 -15 minutdavomidaeritiladi . Xromotog-
rammadaranglidoglarz^osilbuladi. Doglarning R t iashpui-
nibjadval (ilovaga ^arang) danv;aysiaminokislotaekanligi
anshrxanadi. Aminokislotalarningbir-birdanajralishianщ
bulishiuchunodatda R f bir-birdankupro^ far^ ^iluvchiami-
nokislotalararalashmasiolinishikerak.
Reaktivlar: suvbilantuyintirilganfenoleritmasi,
ningidrinning 0,1% lieritmasi, aminokislotalararalash-
masining 0,1% lieritmasi (80 % lietilspirtidaeritiladi).Aminokislotalarniyupqa qavatli xromatografiyausulidaaniqlash Yu щ aqavatlixromatografiyausulidaoqsilgidrolizatla-
riyokiaminokislotalararalashmasidanbarchaaminokislota­
larniajratishmumkin. Yupqaqavatsifatidakupinchasilika­
gel, aluminiyoksidi, sellyulozaqosilalarivabopщamod-
dalardan, tayyorqoldagimaxsusplastinka (silufol) lardan
foydalaniladi.
Ishtartibi. Standartsilufolplastinkalar 4—5 smdan
k;ilibqir;iladi. Plasginkaningpastkiqismidan 1—1,5 smv;ol-
diribyumshoqqalambilanstartchizigabelgilanadi. Tekshiri­
layotganoqsilgidrolizati (0,5 mkg) yokitayyorzqoldagiamino­
kislotalararalashmasikapillyarnaychayordamidastartchizi-
Fnra yumalo; shakldatomizilganjoyzqavodaquritilibusha
joygayananamunaeritmasidantomiziladi.Germetikberksta­
kanyokikameragabalandligi 1 smkeladiganbufereritmak;uyi-
ladiva 10-15 minutdavomida 45 °Sgachaqizdiriladi. Kqizdi-
rilganstakangaplastinkatushiriladi. qarbirstakanga 2-3
taplastinkaquyishmumkin.
Ishningmaqsadigakurabufereritma pH zqarxilbuladi.
Oqsilgidrolizatlaritarkibidagiaminokislotalarnibir
vaqtdaajratishuchun sullaniladiganbufereritmaning pH i
3,3 gatengbulishishart. Plastinkatushirilganstakandaxro­
matografiya 3 - 3,5 soatdavometadi. Xqavotemperaturasizqam
45° Sdabulishishart. Bufereritmafronti 18 smkutarilgan-
datajribatqxtatilibplastinkaolinadivaissiqzqavodayoki
fenyordamidaquritiladi.
Sungraplastinkakollidin - ningidrinreaktivibilan
ishlanadivayanabirborquritiladi.Bundaplastinkadaqar
xildoglarzqosilbuladi. Aspartatkislotazqavorang, glitsin
vatirozin iqyHFHp, dolganaminokislotalaresatuqqizilrang
beradi.
Aminokislotalarningajralishibufereritma pH ining
uzgarishigautata’sirchanbulib, zqattoeritma pH i 0,1 birlik-
kauzgarsazqam, aminokislotalarningajralishianiqbulmas-
ligamumkin. Temperaturaningpastbulishizqamaminokislo­
talarningajralishigata’sirqiladi. Plastinkadaaminokis­
lotalarstartchizigidanboshlabftaidagitartibdaajraladi,
arginin, lizin, gistidin, fenilalanin, tirozin, leysin, izo­
leysin, metionin, valin, (sistin), alanin, glitsin, sistein, glu-
tamatkislota, treonin, serin, aspartatkislota. Tekshirila­
yotganoqsilgidrolizatibilanbirgakontrol (standart) erit­
malarzqamxromatografiyaqilinadi. Butekshirilayotgan
namunadagiaminokislotalarnitezda aHHiyianira imkonbera­
di. Shunita’kidlabutishkerakki, yupsaqavatlixromatogra­
fiyausulidaaminokislotalarsifatjiqatdanbaqolanadiva
ularningmi1 $doriniantugashgaimkonbulmaydi.
Reaktivlar : ningidrin. Bureaktivnitayyorlashuchun 3
xileritmatayyorlanadi. Aeritma -1 gningidrin 100 mlaseton
va 10 mlsirkakislotadaeritiladi. Beritma - 1 gkadmiyase­
tat 100 ml 50% lisirkakislotaeritmasidaeritiladi. Verit­
ma- Kollidin.
NingidrinreaktivinitayyorlashuchunAeritmadan 100ml,
Beritmadan 10 mlvaVeritmadan 10 mlolibaralashtiriladi.
}qar Baifr yangitayyorlanganaralashmadanfoydalaniladi.
Bufereritma. Aminokislotalarniajratishuchuntayyorla-
nadiganbufereritma 84,0 g sitratkislota, NaOH 16,0 g, HCI -
37 % li (solishtirmaogirligi 1,19) 5,9 mlolinib, umumiyqaj-
midistillangansuvbilan 1 litrgayetkaziladi. EritmarN-3,3.
Nukleoproteinlar
Nukleoproteinlaroqsilvanukleinkislotalarningbiri- kishidanzqosilbulganmurakkabbirikmalardir. Nukleopro­teinlarbarchatirikorganizmlarzqujayrasiningtarkibida
uchraydivayadrozqamda sitoplazmaningajralmaskomponenta
zqisoblanadi.
Nukleoproteinlarusimliklarningtezusayotganvarivojlanayotganorganlaridauchraydi. Masalan, yoshusimliklarbar- gida, usishnuqtasida, shuningdek y p y F murtagida, gulning
changdonssakupbuladi. Nukleoproteinlargidrolizqilingan- daoqsillar ( kupinchagisgonlar) vanukleinkislotalargapar-
chalanadi.
Nukleinkislotalarikkixilbuladi. Ribonukleinkislo­talar (RNK) vadezoksiribonukleinkislotalar (DNK) birin­
chixilnukleinkislotatarkibidariboza, ikkinchixilnuklein
kislotatarkibidaesadezoksiribozauchraydi. Nukleoprotein-
larniajratibolishdaturlixilusullardanfaydalaniladi.