Laminarda ishlash tartibi eritmalar tayyorlash uchun idishlarni sterillash

Emulgatorlar.
Emulsiyalar tayyorlashda ishlatiladigan emulgatorlarning samaradorligi dispers faza yuzasini ularning eng kam miqdoriga qarab belgilanadi.
Gidrofil-lipofil balans (GLB). Har bitta emulgatorning samaradorligi maxsus GLB ko‘rsatkichi bilan ifodalanadi.
GLB - ikkita bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan guruhga ega bo‘lgan gidrofil va gidrofob molekulalarining o‘zaro nisbatidir. Bugungi kunga kelib moddalar molekulalarning tuzilishi yoki fizik kimyoviy xossalariga qarab ularning GLB qiymatlarini ifodalovchi aniq bir nazariya mavjud emas. Shuning uchun 1949 yilda Griffin (Griffin W.C.) tomonidan taklif qilgan yarimemperik tizim suvni alohida sirt faol moddalar molekulasidan tashkil topgan guruhlar bilan o‘zaro to‘g‘ri kelish darajasidan foydalaniladi.

Ionogen emulgatorlar (elimlar – arab elimi-Gummi arabicum, o‘rik elimi-Gummi armeniaca, tragakant-Gummi Tragacanthae,o‘simlik shilimshiqlari – salep tuganagi-Mucilago Salep, pektin-Pectinum).
Ionogen emulgatorlar anionli yoki kationli sirt faol moddalardir. Ularning birinchisi suvda dissosatsiyalanib manfiy zaryadli, ikkinchisi esa musbat zaryadli ionlar hosil qiladi. Bu guruhlarning tipik vakili sovun (anionli SFM) va ammoniyli asos (kationli SFM). Bu har ikkala guruh emulgatorlari linimentlar va surtmalar tayyorlashda keng ko‘lamda ishlatiladi.
Oddiy emulsiyalar tayyorlashda esa amaliyotda asosan yelimlar, shuningdek pektinli va shilimshiqli moddalar ham ishlatiladi. Bu emulgatorlar tabiati bilan faol anionli emulgatorlar hisoblanadi. Sababi ular tarkibida yarim arabin tuzlari (elim) va boshqa yarim uron kislotalarini saqlaydi.
Noionogen emulgatorlar (kraxmal, sellyuloza va uning hosilalari –metilsellyuloza va karboksimetilsellyuloza, tvinlar va spanlar, T-2 emulgatori).
Amfoter emulgatorlar (jelatoza, kazein, kazein natriy va quruq sut).
Emulsiyalarning qovushqoqligi.
Emulsiyaning qovushqoqligi uni tashkil qilgan dispers faza qovushqoqligi η₁ ga, dispersion muhit qovushqoqligi η₀ ga, dispers fazaning hajmiy konsentratsiyasi φ ga va emulgatorning xossalariga bog‘liq. Dispers faza qattiq moddadan iborat dispers sistemalar qovushqoqligini ifodalovchi Eynshteyn tenglamasi:

η_s= η₀(1+2,5 φ)

Faqat dispers fazaning qovushqoqligi dispersion muhit qovushqoqligidan katta bo‘lgan emulsiyalar uchun qo‘llanila oladi. G. Teylor 1932 yilda emulsiyalar qovushqoqligini tekshirib, Eynshteyn tenglamasiga o‘xshash tenglamani taklif qildi:

Bu tenglama Eynshteyn tenglamasidan faqat
ko‘paytiruvchisi borligi bilan farq qiladi. Teylor bu tenglamani chiqarishda zarrachalar orasida o‘zaro ta’sir yo‘q deb faraz qilgan. D.Sibri emulsiyalarning qovushqoqligini xisoblab topish uchun quyidagi tenglamani taklif qildi:

Bunda K-“hajmiy faktor” deyiladigan doimiy kattalik, uning qiymati ko‘pchilik emulsiyalar uchun 1,3 ga yaqin. Umuman K ning qiymati emulsiya tipiga, dispers faza va emulgator moddalarning xossalariga bog‘liq.
Emulsiya tarkibidagi dispers faza konsentratsiyasi oshirilganida emulsiyaning qovushqoqligi ortibgina qolmay, balki u qattiq mutaxkam holatni kasb etadi. Shu sababli yuqori konsentratsiyaga ega bo‘lgan emulsiyani hatto sindirish va kesish mumkin. Emulsiyalarning qattiq va mustahkam holatini (boshqacha aytganda siljish kuchlanishining chegara qiymatini) olishiga sabab ikkita:
Emulsiya konsentratsiyasi ortganida dispers faza tomchilarini birlashtiruvchi strukturalar hosil bo‘ladi.
Tarkibida emulgator bor fazalar aro qavatlar elastik xossalarga ega.
Yuqori konsentratsiyali emulsiyalarning tashqi ko‘rinishi quyuq jelatina eritmalarini eslatadi.