Landshaftlar tasnifi

Xozirgi zamon ekologik xalokati.
Geoekologik muammolardan yana biri bu Dunyo okeani satxining kutarilishidir. Xavo xaroratining ortib borishi natijasida okean satxining kutarilishi tugrisida turlicha fikrlar mavjud. M.I.Budiko va boshkalarning ta’kidlashicha (1992 y), keyingi 100 yil mobaynida okean satxi yiliga 1,2 mm dan kutarilib bordi. XXI asrning urtalarida okean satxi 30-100 sm ga kutarilishi mumkin.
Atrof-muxitni muxofaza kilish buyicha Amerika agentligining bashoratiga kura 2100 yilga kelib Dunyo okeanining satxi 1,4-2,2 m ga kutarilishi taxmin kilinmokda. Albatta, mazkur balandlikka kadar okean satxining kutarilishi kuruklikning katta kismini suv bosishiga olib keladi. Yevropada Niderlandiya, daniya va boshka dengiz buyidagi pasttekisliklarda joylashgan mamlakatlarning xududlari suv ostida kolishi extimoli bor. Yirik shaxarlar - Nyu-Orlean, Koxira, Shanxay, Tokio va boshkalar suv bosishidan jiddiy zarar kuradi.
Xavo xaroratining kutarilish natijasida Arktika muzliklarining materik kirgoklari yakinidagi kismlari, Grenlandiya oroli muzliklari, Antarktika materik muzligi (ayniksa, uning dengizga tutash kismlari) ma’lum mikdorda erishi bashorat kilinmokda.
Xozirgi vaktda turli sanoat chikindilarining atmosferaga tuxtovsiz chikarilishi keyinchalik vaziyatning yana xam murakkablashuviga olib keladi. Ozon katlamining yupkalashishi bilan urta tulkinli ultrabinafsha nurlarning Yer yuzasiga kelishi kupayadi. Utkazilgan tadkikotlarning kursatishicha, ushbu nurlar boshokli ekinlarning maxsuldorligiga salbiy ta’sir kursatadi, okean planktonining yashash sharoitlarini yomonlashtiradi, odamning teri raki kasalligiga chalinishini tezlashtiradi.
Ozon katlami buzilishining oldini olish maksadida 1989 yil may oyida 81 mamlakat olimlari, mutaxassislari xamda davlat arboblari kabul kilgan «Ozon katlamini muxofaza kilish Xelsinki Deklaratsiyasi»da 2000 yilga kadar freon gazlaridan ishlab chikiladigan maxsulotlarni boskichma-boskich kamaytirib borish tadbirlari belgilab berildi. Agar bu tadbirlar izchillik bilan amalga oshirilsa, inson salomatligi va sayyoramizdagi butun tirik organizmlarning yashash sharoitlari tula saklab kolinadi.
BMTning atrof-muxit masalalari bilan shugullanuvchi tashkiloti ma’lumotiga karaganda xozirda kuruk iklim mintakasidagi 95% maydon chulga aylanish xavfi ostida turibdi.
Xisob-kitoblarga karaganda inson xujalik faoliyati ta’sirida tarkib topgan chullarning jami maydoni 9,1 mln km² ni tashkil kiladi. Shuningdek, 3,5 mlrd Ga maydondagi xudud turli darajada chullashishga uchragan. Xar yili taxminan 21 mln Ga maydondagi yer tulik buzilish (degredatsiya) ga maxkumdir. Sugoriladigan yerlarning 6 mln Ga maydondagi kismi xar yili chullashishga yuz tutmokda. Inson ta’sirida chullashish Osiyo, Afrika va Avstraliyada kuchli darajada sodir bulmokda.
XX asr tarixida Saxroi Kabirning janubidagi Soxil mintakasida 1986-1974 yillarda bulib utgan falokatli chullashish xodisasi uchmas iz koldirdi. Xududdagi eng katta Chad kuli satxining 2/3 kismi kuridi, Soxil mintakasining janubiy chegarasi 100-150 km ga surildi, ya’ni chul mintakasi savannani egalladi.
1977 yilda Keniyaning Nayrobi shaxrida arid ulkalarda chullashishning oldini olish va unga karshi kurash masalalariga bagishlangan Xalkaro Konferensiya bulib utdi. Ushbu anjuman «Chullashishga karshi kurash xarakat rejasi»ni ishlab chikdi. nayrobida chullashishga karshi kurashni muvofiklashtirib turuvchi tashkilot faoliyat kursatmokda.
Dunyo okeani suvining ifloslanishi xam bugungi kunda geoekologik muammolar katorida.
Dunyo okeanidagi regional geoekologik muammolar tugrisida suz yuritganda, avvalo uning kislorod ishlab chikarishini ta’kidlash lozim. Dunyo okeanidagi dengiz planktoni va suv utlari xar yili barcha is gazining 2/3 kismini yutib, 3/4 kism kislorod ishlab chikaradi.