Layli va majnun
Download 345.36 Kb. Pdf ko'rish
|
Doston haqida ma\'lumot(1)
|
Besh ganj qo‘yub vale nishoni.
Bobda Dehlaviy “sohiri Hind” (hind sehrgari) ta ’rifi ostida keltirilib, u yaratgan asarlar fitnagarlikda K ashm ir o‘lkasidek, kitoblari sahifalaridagi yozuvlar Bobil m am lakatining k a tta yo‘lidek ekanligi ta ’kidlanadi: Ko'rgach bu tilism sohiri H ind, Jodulig‘ ishida mohiri Hind... H ar safhai nazm i gohi tahrir, Fitna aro bir savodi Kashmir. S alafla rn in g “Layli va M ajnun” m avzuidagi d o sto n lari “qal’a” va “qasr”ga, Navoiyning o‘z dostoni “qal’a” va “qasr” atrofidagi “shahar” va “bog‘”ga nisbat beriladi: H am qal’a uchun kerakdurur shahr, H am qasrg‘a bog‘-u sabzadin bahr. Oltinchi bob Mavlono N uriddin Abdurahmon Jom iy madhi- dadir. Navoiy Jomiy ismidagi “n u r” so'ziga alohida u rg ‘u berib, uning oti ham, zoti ham “nurun-alo n u r”dir deydi: Sochib laqabi jahon aro nur, Zoti bila nurun-alo nur. Navoiy bu o‘rinda Jomiy hali to ‘lalagicha “Xamsa” yaratm a- gan bo‘lsa-da (Jomiy beshligi 1481 - 85 yillarda yaratilgan, bu vaqtga kelib, Jom iy beshligidagi faqat 3 doston yozib tugallan- gan edi), lekin o'zining besh xazinasi, ya’ni “Silsilat uz-zahab”, “Tuhfat ul-Ahror”, “Subhat ul-abror”, “Ahsan ul-qasas” (“Yusuf va Zulayho”) dostonlari va “Devon”i bilan besh xazinaga munosib javob aytganligini t a ’kidlaydi. Dostonning yettinchi bobi zamona hukmdori Sulton Husayn 121 •Boyqaroga bag‘ishlangan. Navoiy Husayn Boyqaroni shariatning himoyachisi, adolatparvar, saxovatpesha, bunyodkor shoh, fiqh ilmida Abu Hanifa singari yuksak darajaga ega shaxs sifatida madh qiladi. Shoirning yozishicha, u qilichi bilan sherni mahv etishdek qudratga ega bo‘lsa-da, chumoliga shikast yetsa, ko‘z yoshini tiyolmaydigan, shohlar orasidagi o‘rni falak yuksakligida bo‘lgani holda darveshlar oldida tuproqdek xokisor podshohdir: Sher uzra qilichi barq choqib, M o'r o'lsa shikasta yoshi oqib. Darvesh desam ulus uza shoh, Shohi darvesh borakalloh. 8-bob shahzoda Badiuzzamon t a ’rifidadir. Navoiy shahzo- daning ismi “zamonasining go‘zali, nodiri” ekanligiga ishora qilib, shunday yozadi: Gar oti o'lub zamon badii, Zoti kelib ins-u jon badii. Alloh, Alloh, ne ot erur bu, Ne pok-u xujasta zot erur bu. Bobda Badiuzzamonning adolati, saxovati bilan birga qahriga ham alohida ta ’rif beriladi: A dli yorutub jahonni jovid, Ul adl boshida ayni xurshid. Chun qahri sharori ko'kka roji’ Ul “shin” uza nuqta N asri VoqV. Dostonning 9-bobi tun ta ’rifiga bag‘ishlangan. Bob muayyan m a’noda m uqaddima bilan asosiy qismni bog‘lovchi k o'prik vositasini o'taydi. Bobda shoirning qorong'i tunda xayol otiga m inib, sayrga chiqish ta sv iri berilgan. Ishq vodiysiga yet- ganda ot oqsoqlanib, yo'lda davom etolmay qoladi. Y om g'ir, bo‘ron aralash momaqaldiroq guldurab, chaqin chaqadi. Chaqin yorug'ida shoir saksovulday taxlanib yotgan inson suyaklari, vahshiy hayvonlarni ko‘radi. N.Komilovning “T a saw u f” kitobi- da yozilishicha, bu tasvirlarning hammasida muayyan ramz bor. Bu tu n h ajr tu n i, bu vodiy esa ishq vodiysi, vahshiy hayvonlar oshiqqa xuruj etgan balo-ofatlar, suyaklar ishq qurbonlaridan nishona. 0 ‘z asli, Ilohdan ajralgan m usofir, g 'arib ruh M ajnun 122 shu vodiyda yakka o‘zi boshini egib o 'tiribdi. Shu o‘rinda ikkita tashbih qo‘llanilganligini ko‘ramiz. Qorong'i tunda birin-ketin chaqmoq^chaqib, uning yorug'ida qabilalar ko'zga tashlanadi, shunda shoir tu n n i Laylining sochiga, chaqmoqni esa Layli yuzining ochilishiga o‘xshatadi: Download 345.36 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|