Ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov

Jadidlaming iqtisodiy tafakkurida raqobat va uning muhitiga oid bir qancha 
iqtisodiy qarashlar mavjud. Ulardan bin Abdurauf Fitrat uqtiradiki, qo‘l 
mehnatiga asoslangan mayda ishlab chiqarish mashaqqatli mehnatni 
yengillashtiradigan, mahsulot qiymatini arzonlashtiradigan mashinali 
ishlab chiqarish bilan raqobatlasha olmaydi. «... Turkistonlik hunarmandlar 
ovrupalilar singari qo‘l mehnatiga asoslangan korxonalarni doimiy 
fabrikalarga aylantirmas ekanlar, bir necha yildan keyin ulaming sharafli 
san’atidan nom-nishon qolmaydi2. Shuning uchun ish tanazzulga borib 
yetmasdan ishlab chiqarishni zamonaviy sanoat asosiga ko'chirish lozim», 
-deb yozgan edi Abdurauf Fitrat.
Raqobat kimlami sindiradi, degan savolga Mahmudxo'ja Behbudiy 
shunday javob beradi: «Oxirgi vaqtlarda biz-turkistonliklar tijorat, hatto, 
ziroat va do‘kondorlik ishlarida na uchun sinamiz? Muning eng birinchi 
sababi-ilmsizlik, to‘g‘risi aqlsizligimizdir3».
«Mundan boshqa yana sinmoqimizga sabab tariyqi tijoratni, mol olish 
va sotish joyini bilmaganimiz, paxta va boshqa g‘alla to‘g‘risida Amriqo, 
Afriqo va Ovropo bozor va ziroatlarini holidan, bo'lgan va bo‘lmaganidan
1 Oybek. Qutlug1 qon Т.. 1190, 82-bet
2 A.Fitrat.Tanlangan asarlar. I -jild, «Hind sayyohining bayonoti» T .2000, 143-bet
3 M.Behudiy. Tanlangan asarlar 2 —nashri, «Zo'raki boy» T,, 1999, 163 —bet
154

---

bexabarligimizdir... Eng oxirgi sabab sinmog‘imizga shulki, tijorat 
maydonida nodonligimizdan boshqalar tarafidan aldanarmiz1».
M a’lumki, iqtisodiy o ‘sish va barqaror rivojlanishning muhim 
omillaridan biri-milliy iqtisodiyotning bir yoqlama tarkibda bo‘lishi ya’ni 
xomashyo ishlab chiqarib, uni arzon narxda xorijga sotishga asoslangan