ta’kidlaganlar. Jadidlaming yetuk arboblaridan biri Abdulla Avloniy bu
haqda shunday degan edi: «Iatisod deb pul va mol kabi ne’matlarning
aadrini bilmakni avtilur. Mol qadrini biluvchi kishilar o‘rinsiz yerga bir
tiyin sarf qilmas, o‘mi kelganda so‘mni ayamas. Sahovatning ziddi bahillik
o ‘ldig‘i kabi iqtisodning ziddi isrofdir...1». Keltirilgan lavhada juda chuqur
iqtisodiy ma’no yashiringan: birinchidan, muallif pulni ne’mat ya’ni
mehnat bilan yaratilgan ma’lum qiymat, uning ifodasi degan ilmiy fikmi
bildiradi; ikkinchidan, pul tadbirkomi ishbilarmonni yoqtirishi, faqat
ana shunday kishilar qo‘lida pul, mol-dunyo ko‘payajagini uqtiradi.
Har zamonda insonning maqsadi erkin va farovon yashashdir. Ayniqsa,
«bu zamonda maqsadga yetmak uchun, -deb yozadi Abdulla Avloniy, -
o ‘z millatiga xizmat qilmoq maqbul bo‘lmak uchun ilm va mol lozimdur.
Olamdagi millatlaming hoi va qudratlari mol va boyliklardandur. Har
yerda boy millatlar og‘ir kelub, faqirlarga yengil kelub qul va asir bo‘lib
qoladur...2».
Iqtisod ilmida'n boxabar bo‘lgan kishilar har doim qiladigan sarf
harajatlarining samara berishini oldindan hisob-kitob qiladilar. Olim misol
keltirib aytadiki, ilmdan yaxshi xabardor b o ig a n amerikalik va
yevropaliklar iqtisodiy bilimliklari tufayli, farovon to‘q yashaydilar. U
yozgan edi: «Bobolarimizning bo‘lsa bo‘lar, bolmasa g‘ovlab ketar»
zamonlari o‘tub, o ‘miga «bilg‘on bitar, bilmagan yitar» zamoni keldi.
Amerikaliklar bir dona bug‘doy ekib, yigirma qadoq bug‘doy olurlar.
Yevropaliklar o ‘zimizdan olgan besh tiyinlik paxtamizni keturub,
o‘zimizga 25 tiyinga soturlar3».
Jadidlarning ulug‘ namoyandalaridan biri Abdurauf Fitrat ham iqtisod
ilmini egallashga, yoshlarimizni tijorat va savdo ishlariga o ‘qitishimiz
Do'stlaringiz bilan baham: |
