Lecture №11. Automation of assembling processes. 11-ma’ruza

Maxsulotni  avtomatik  yig`ishning  tipli  yig`ish  jarayoni 

quyidagi o`tishlardan tashkil topgan: 

 Tutashadigan  detallarni  nuqta  va  belgilar  orqali  yig`ish 

pozitsiyasiga  uzatishda  dastlabki  orientirlash  bilan  bunkerli 

yuklash yoki tashish qurilmalariga yuklash; 

 Yig`ish  pozitsiyasiga  tutashadigan  detallar  sirtlarining  xolatini 

talab qilingan aniqlik bo`yicha fazoda orientirlash; 

 Tutash  detallar  yoki  yig`ma  birliklarning  talab  qilingan  nisbiy 

xolati aniqligini nazorat qilish; 

 Tayyor yig`ma birlik yuklash va tashish. 

Avtomatik  yig`ishning  texnologik  jarayonini  loyihalashda 

texnologik  operatsiyalarning  barcha  o`tishlarini  avtomatlashtirish 

zarurligi  ko`zda  tutiladi.  Yig`ish  jarayonida  detalning  xolati  eng  kam 

miqdorda  o`zgarishini  ta’minlash,  texnologik  jarayonlarni  oqim 

bo`yicha  tuzishni  va  yig`ish  operatsiyalari  va  o`tishlar  nazorat  qilish 

bilan ketma-ketlikda qurishni ta’minlanadi. 

Texnologik  jarayon  yig`ish  pozitsiyasiga  berilgan  xolatda 

detallarni uzatishdan boshlanadi. Buning uchun tegishli passiv va aktiv 

orientirlovchi orientirlash qurilmalaridan foydalaniladi. 

Birinchi  xolatda  noto`g`ri  orientirlangan  detallar  tebranma 

bunkerdan  uloqtirib  tashlanadi.  Aktiv  orientirlashda  ta’minlash 

mexanizmidagi  maxsus  qurilmalar  detalni  noto`g`ri  xolatga  majburiy 

o`rnatadi,  buning  uchun  ma’lum  bir  vaqt  sarflanadi,  bu  vaqt  ichida 

---

orientirlash  qurilmasi  oldida  uzatiladigan  detallarning  navbati  xosil 

bo`ladi. 

Bazaviy 

detallarni 

yig`ish 

pozitsiyasiga 

o`rnatish 

detal 

o`lchamlarining belgilangan dopuski oralig`ida tutash sirtlarning stabil 

xolatini  ta’minlashni  xisobga  olgan  xolda  olti  nuqta  qoidasiga  binoan 

amalga  oshiriladi:  dastlabki  o`rnatish  va  orientirlash,  yakuniy 

fiksatsiyalash. 

Avtomatik yig`ishning texnologik jarayonini ishlab chiqish xar bir 

detalga  ajratilgan  xolda  yig`ishning  sxemasi  qurilishi  kerak.  Aloxida 

operatsiya  va  o`tishlarning  tegishli  xarakteristikali  texnologik  sxema 

avtomatik  yig`ishning  jixozini  loyxalash  uchun  asos  bo`ladi.  Yig`ish 

sxemasida  yig`iladigan  detallar  va  yig`ma  birliklar  to`rtburchak  qilib 

ko`rsatilgan,  operatsiyalar  -  ketma-ketlikdagi  raqam  bilan  aylana 

ko`rinishida bo`ladi. 

Yig`ma  jixozning  pozitsiyasini  aniqlovchi  operatsiyalar  sxemada 

quyidagi  xarflarda  belgilanadi:  P  -  detalni  surish  va  o`rnatish;  K  - 

nazorat qilish; O - ishlov berish; Z - maxkamlash; V - yig`ilgan uzelni 

o`rnatish; U - sifatsiz uzelni olib tashlash. 

Xar  bir  operatsiyaning  davomiyligi  biriktirish  konstruksiyasini, 

tutashma xarakterini, yig`ish jihozining bajaruvchi organlarining ishchi 

xarakatlarining  trayektoriyasi  va  tezligini  xisobga  olgan  xolda 

aniqlanadi. 

Avtomatik  yig`ishning  texnologik  jarayonini  loyihalashda  avval 

differensiallangan  variant  ishlab  chiqiladi.  Bunda  xar  bir  operatsiya 

uchun  bajaruvchi  mexanizmning  turi  va  xar  bir  operatsiyaning 

bajarilish  davomiyligi  aniqlanadi.  Keyin  avtomatik  jihozda  ishchi 

---

pozitsiyalarini 

kamaytirish 

maqsadida 

operatsiyalarini 

konsentratsiyalash imkoni ko`rib chiqiladi. 

Operatsiyalarini 

konsentratsiyalash 

jihoz 

konstruksiyasini 

ortiqcha  murakkablashtirib  yuborishiga  olib  kelishi  mumkinligini, 

uning  ishlash  ishonchliligini  kamaytirish  mumkinligini,  xamda  yig`ish 

qurilmasini sozlash va ishlatishni qiyinlashtirishi mumkinligini xisobga 

olish zarur. 

Avtomatik  yig`ishda  yig`ish  pozitsiyasiga  detallarni  o`zaro 

orientirlash  eng  murakkab  va  ma’suliyatli  o`tish  bo`lib  xisoblanadi. 

Bunda  detallar  bir-biriga  nisbatan  ketma-ket  xarakatlar  bilan  xalaqit 

qilmasdan  yig`ish  mumkin  bo`lgan  xolatda  joylashishi  kerak. 

Orientirlash usullariga talablar qo`yiladi, ya’ni detallarning o`lchamlari 

ularning  dopuski  oralig`ida  tebranishi  detallarning  xolatiga  kam  ta’sir 

qilsin. 

Yig`ishdan  oldin  detallarni  nisbiy  orientirlashni  amalga 

oshirishning usuli mavjud: qattiq bazalash va o'zi orientirlash. 

Avtomatik  yig`ishning  ayrim  xollarida  qattiq  bazalash  usuli 

detallarni  to`liq  tutashtirishga  to`liq  kafolat  bera  olmaydi,  shuning 

uchun 

avtomatlashtirishda 

yig`ishning 

ishonchliligini 

oshirish 

maqsadida  o`zi  orientirlash  (o`zi  qidirish)  usuli  qo`llaniladi. 

Yig`iladigan  detallarni  o`zi  orientirlaydigan  qurilmaga  tebranuvchi 

qurilma  xizmat  qilishi  mumkin.  Ushbu  qurilma  bir-biriga  nisbatan 

perpendikulyar 

joylashgan, 

yig`ish 

moslamasining 

bajaruvchi 

elementlari bilan qattiq bog`langan bo`ladi. 

Avtomatik yig`ish texnologiyasining yangi yo`nalishi xisoblangan 

yig`ish  ishlarini  tutashadigan  detallarni  tayyorlash  jarayoni  bilan  keng 

---

ko`lamda  olib  boriladi,  xamda  avtomatlarda  uzel  detalini  yig`ishni 

ishlov  berish  ishlari  bilan  birgalikdagi  qo`shilgan  operatsiyalarni 

kiritiladi. 

Avtomatik  yig`ishning  xozirgi  paytda  yirik  seriyali  va  ommaviy 

ishlab  chiqarishda  unga  katta  bo`lmagan  uzellarni  qo`llaniladigan 

yig`ish uskunalarida amalga oshiriladi.