Лекциялар курси тошкент-2018


III. Ишлаб чиқаришга тегишли бўлган ижтимоий суғуртага


Download 0.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/109
Sana09.06.2023
Hajmi0.75 Mb.
#1475079
TuriЛекция
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   109
Bog'liq
iqtisodiyot va menezhment asoslari

III. Ишлаб чиқаришга тегишли бўлган ижтимоий суғуртага
ажратмалар.
Ижтимоий суғуртага ажратмаларга қуйидагилар киради:
1. Қонун ҳужжатлари билан белгиланган нормалар бўйича меҳнатга
ҳақ тўлаш фондига ижтимоий тусдаги мажбурий ажратмалар.
2. Нодавлат пенсия жамғармаларига, ихтиёрий тиббий суғуртага ва
ихтиёрий суғуртанинг бошқа турларига ажратмалар.
IV. Асосий воситалар ва ишлаб чиқариш аҳамиятига эга бўлган
номоддий активлар амортизацияси.


57
Асосий воситалар ва ишлаб чиқариш аҳамиятига эга бўлган
номоддий активлар амортизацияси бўйича харажатлар таркибига
қуйидагилар киради:
1. Асосий ишлаб чиқариш фондларининг дастлабки (тиклаш)
қийматидан келиб чиқиб ҳисобланган амортизация ажратмалари суммаси
(ҳисобланган эскириш), лизинг бўйича ва белгиланган тартибда
тасдиқланган 
нормалар, қонун 
ҳужжатларига 
мувофиқ 
амалга
ошириладиган жадаллаштирилган амортизация ҳам шу жумлага киради.
2. Ишлаб чиқариш аҳамиятига эга бўлган номоддий активлар
эскириши ҳар ойда хўжалик юритувчи субъект томонидан дастлабки
қиймати ва улардан фойдали фойдаланиш муддатидан (бироқ хўжалик
юритувчи субъект фаолияти муддатидан ортиқ эмас) келиб чиқиб
ҳисобланадиган маҳсулот (ишлар, хизматлар) таннархига тегишли бўлади.
Фойдали фойдаланиш муддатини аниқлаш имкони бўлмаган номоддий
активлар бўйича эскириш нормаси беш йил ҳисобига белгиланади, бироқ
хўжалик юритувчи субъект фаолияти муддатидан ортиқ эмас.
8.3 Фойда ва уни максималлаштириш
Фойда саноат, тармоқ ва корхонанинг ҳамма ишлаб чиқариш
хўжалик фаолияти натижаларини умумлаштирувчи кўрсаткичдир.
Балансдаги фойда ёки фойданинг умумий суммаси – корхона балансидаги
мавжуд ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқаришдан ташқари, хўжаликларнинг
молия-хўжалик фаолиятлари натижасида олинган фойда суммасидир.
Фойданинг умумий суммаси товар маҳсулотини сотишдан, ишлаб
чиқаришдан ташқари, бажарилган ишлар ва хизматлардан олинган
даромадлардан, корхона ёрдамчи хўжаликларининг маҳсулотларини
сотишдан олинган даромадлардан, реализациядан ташқари, фойда ва уй-
жой коммунал хўжалиги, ҳар хил жарималар, пеня ва ҳоказолардан ташкил
топади.
Хўжалик юритувчи субъект фаолиятининг молиявий натижалари
фойданинг қуйидаги кўрсаткичлари билан тавсифланади:
- маҳсулотни сотишдан олинган ялпи фойда (ЯФ), бу сотишдан
олинган соф тушум билан сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш
таннархи ўртасидаги тафовут сифатида аниқланади:
ЯФ
=
 ССТ – МИТ
Бу ерда: ЯФ – ялпи фойда; ССТ – сотишдан олинган соф тушум;
МИТ – сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи;
- асосий фаолиятдан кўрилган фойда – бу маҳсулотни сотишдан
олинган ялпи фойда билан давр харажатлари ўртасидаги тафовут ва
қўшимча асосий фаолиятдан кўрилган бошқа даромадлар ёки минус бошқа
зарарлар сифатида аниқланади:
АФФ = ЯФ – ДХ + БД - БЗ


58
Бу ерда: АФФ – асосий фаолиятдан олинган фойда; ДФ – давр
харажатлари; БД – асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадларБЗ
асосий фаолиятдан кўрилган бошқа зарарлар;
- хўжалик фаолиятидан олинган фойда (ёки зарар) – бу асосий
фаолиятдан олинган фойда суммаси плюс молиявий фаолиятдан кўрилган
даромадлар ва минус зарарлар сифатида ҳисоблаб чиқилади:
УФ = АФФ + МД – МХ
Бу ерда: УФ – умумхўжалик фаолиятидан олинган фойда; МД
молиявий фаолиятдан олинган даромадларМХ – молиявий фаолият
харажатлари;
- солиқ тўлагунгача олинган фойда – бу умумхўжалик фаолиятидан
олинган фойда, плюс фавқулодда (кўзда тутилмаган) вазиятлардан
кўрилган фойда ва минус зарар сифатида аниқланади:
СТФ = УФ + ФП – ФЗ
Бу ерда: СТФ – солиқ тўлагунгача олинган фойда; ФП – фавқулодда
вазиятлардан олинган фойда; ФЗ – фавқулодда вазиятлардан кўрилган
зарар;
- йилнинг соф фойдаси – бу солиқ тўлангандан кейин хўжалик
юритувчи субъект ихтиёрида қолади, ўзи даромад (фойда)дан тўланадиган
солиқни ва минус қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа солиқлар
ва тўловларни чиқариб ташланган ҳолда солиқлар тўлагунга қадар олинган
фойдани ифодалайди:
СФ = СТФ – ДС – БС
Бу ерда: СФ – соф фойда; ДС – даромад (фойда)дан тўланадиган
солиқ; БС – бошқа солиқлар ва тўловлар.
Ҳар бир корхона (фирма) яшаши ва равнақ топиши учун фойда
олиши керак. Корхона фойдани ўз ривожини таъминловчи биринчи муҳим
омил деб билади. Фойдани максималлаштириш билан шуғулланмайдиган
корхонанинг яшаб кетиш имконияти кам бўлади. Макроиқтисод соҳасида
узоқ муддатга фойдани максималлаштириш масаласига катта эътибор
берилиши шундан иборатки, шу асосда фирма фаолияти олдиндан башорат
қилинади.
Юқорида келтирилган фойда турларидан ташқари, унинг яна бир
қанча турлари мавжуд:
- ҳақиқий фойда;
- ўртача фойда;
- монопол фойда ёки иқтисодий рента;
- максимал фойда.

Download 0.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   109




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling