Lektsiya 1-modul: Bir kletkali haywanlar kishi alami: Sarkomastigoforalar tipi, klaslarǵa bóliniwi

BÓLIP SHIǴARIW SISTEMASI. Ádette haywanlar organizmnen zat almasiw ónimin shiǵariw hám osmatik basimdi basqariw funktsiyasin arnawli bolip shiǵariw organlari atqaradi. Bir kletkali bólip shiǵariw organi birew yamasa ekew qisqariwshi vakuoladan ibarat. Teniz hám parazit bir kletkalilarda qisqariwshi vakuolalari blmaydi.Jalpaq hám dóngelek qurtlarda bólip shiǵariw sistemasi uluwma shiǵariw nayina ashilatuǵin júdá kóp nayshalar hám olar menen tutasqan kletkalardan ibarat. Dene bosliǵI hám qan aylaniw sistemasiniń rawajlaniwi menen bólip shiǵariw sistemasida rawajlanip baradi. Saqinali qurtlarda bólip shiǵariw organlari bir ushi dene bosliǵina, ekinshi ushi teri ustine ashilatugin jup organlardanibarat.Kópshilik buwin ayaqlilarda bólip shiǵariw sistemasi duzilisi de funktsyasida saqinali qurtlarǵa uqsas boladi.Shibin-shirkeyler hám kób ayaqlilar bólip shiǵariw organi wazipasin ishek bosliǵina ashilatuǵin malpigi naylari atqaradi.Omirtqalilar bólip shiǵariw sistemsi qan aylaniw sistemasi menen baylanisqan quramali buyreklerden ibarat.
HÁREKETLENIW ORGANI. Kópshilik haywanlarda arnawli hárekatlaniwshi organlari rawajlanǵan.Bir kletkalilarda hareketleniw funktsiyasin sitopilazma ósimtesinen payda bolǵan jalǵan ayaqlar, qamshilar yamasa kirpikler atqaradi.Tómen darejeli kóp kletkalilarda arnawli háreketleniw organi bolmaydi.Olar denesi bugip jaziliwi arqali yamasa qisqarip soziliwi arqali háreket qiladi.Kóp kletkalilarda arnawli háreketleniw organlari daslep saqinali qurtlarda payda bolǵan parapodiyalardan ibarat.Parapodiyalar hár bir dene bóliminde bir juptan jaylasqan dene ósimteleri esaplanadi.Evolyutsiyaliq rawajlaniwda háreketleniw organlari da quramallasip tayanish-hárekat sistemasin payda qildi.Haywanlardiń qurǵaqliqta jasawǵa ótiwi menen jańa tiptegi taynsh-hareket sistemasi payda boldi.Bul sistema deneni jerden kóterip turiwshi organda esaplanadi. Haywanlardiń háeketleniwi qisqariw qasiyetine iye bolǵan bulshiq et toqimalarina baylanisli.Bir kletkali qamshilari yamasa kirpikliler qisqariw bulshiq et kletkalari menen baylanisqan. Tómen rawajlanǵan kópkletkali arnawli bulshiq et kletkalari ishek quwislilardiń ektodermasinda, dóngelek hám saqinali qurtlarda epiteliyasi astinda bir yamasa eki qabatli bolip jaylasadi.Qurgaqliqta jasawshi haywanlarda bulshiq etler háreket orgenalari atirapinda toplanip olardiń qisqariw kushi artadi.Háreket orgenalari menen birge tayansh organlari hám rawajlanadi.Omirtqasizlarda qatti xitin qaplaw,omirtqalilarda bolsa suyek waziypasin atqaradi.