Lektsiya №20 Osimliklerdin osiui, раўажланыўы jobasi

Osiw periodliligi. Osiu protsesside baska fiziologiyalik korinislergei uksap periodlilikka iye boladi. Ol osiudin ozgesheligine xem sirtki ortaliktin faktorlarina baylanisli boladi.
Osimliklerde bir sutkaga jakin tsirkada ritmi boladi. Bunday periodlilik penen meristemadagi mitoz aktivligi 20 saatka jakin ozgeredi. Bunday endogen ritmge fotosintez xem dem aliu, zatlardin jasaliui,transpiratsiya, guldin ashilip jabiliui jatadi. Sutkaga jakin ritm jaktiliktin temperaturanin xem baska faktorlardin sutkalik ozgeriuine tigiz baylaniskan. Bunday fiziologiyalikprotsesslerge baylanisli ritmdi endogenli dep ataydi. Bul endogenli ritm arkali organizm jasagan jerindegi siyasatka beyimlesken boladi. Osimliktin osiuinin sutkalik periodliliginan baska sezonli periodlilikta korinedi. Bunday periodlilik agashlarda jillik sakiypanin payda boliuida kozge taslanadi.
Osimliktin osiui ushin tinishlik deuirinde belgili rol` oynaydi. Tinishlik osimliktin embrional rauajlaniu deuirinde(zigotanin xem tuximnin tinishligi)xem osimliktin shakalarinin tinishligi retinde korinedi. Tuxim uzak uakit tinish jagdayda boliui mumkin. Sirtki ortaliktin faktorlarina baylanisli tinishlik- mejburiy tinishlik dep ataladi. Osiudin zarodish xem onin etirapindagitkanlardin jagdayina baylanisli toktaui-fiziologiyalik tinishlik dep ataladi.
Burtik xem shakanin tinishligi kolaysiz jagdaylardan saklaniuga beyimleskenlikten, klimatikalik jagdaylar menen aniklanadi. Agash osimliklerde kista shakanin apeksi aktiv osiui toktatadi, burtik kabirshaklari menen oralip kiski tinishlik jagdayda burtikke aylanadi. Shakanin, burtiktin tinishliginda mejburiy xem fiziologiyalik tinishlikka bolinedi. Mejburiy tinishlik sirtki kolaysiz tesmrlerden bolsa, fiziologiyalik tinishlik tuypekte,piyazshada,tamirpexada koriledi. Tinishlik deuiri ushke bolinedi: jazgi, kiski tinishliktan keyingi tinishlik(osimlik tinishlik deuirinen otkennen keyin birkansha uakit issilik jetispegenlikten yamasa onin artikliginan kogermeyturadi). Burtiktin yamasa baska organlardin tinishligi (gibberilin,tsitokinin,etilen) gormonlari arkali buziladi. Olar tuximnin tinishligin buziuda aktivlik korsetedi.