Lektsiya №20 Osimliklerdin osiui, раўажланыўы jobasi

Tamir morfogeneziJokari derejeli osimliklerde tamirdin apikal meristemasi epiuayi duziliske iye. Bul zononin uzinligi 1-2 mm. Onda kaptal organlari payda bolmaydi. Tamir metistemasi tamir tkanlarinin , tamir kinin(chexlik) paydaetedi.
Tamir meristemasinda DNK sintezi esten bolatugin,jude siyrek bolinetugin kletkalar ushirasadi. Olar tamir kini menen aktiv meristema zonasi arasinda jaylaskan. Mekede bul zonada jaylaskan kletkalardin boliniui 174-239 saatka soziladi. Baska kletkalarda,bul zonanin dogeregindegi kletkalarda boliniu 14-39 saatti kuraydi. Bul topar kletkalar “uykidigi oray” dep ataladi.
Tamirdin apikal meristemasi ,shakanin apiksine uksap, zarodishtin keliplesiuindegi tkan xem organ payda etiu iskerligin dauam etedi.
Korrelyativ osiu Bir organnin ekinshi organga gerezli bolgan baylanisti osiu korrelyatsiyasi dep ataydi. Korrelyatsiyanin en epiuayisi azikka baylanisli turi bolip esaplanadi. Osimliktin geterotrof bolegi, misalga tamiri ozinin rauajlaniuinda shakaga garezli boladi. Shaka ogan organikalik zatlardi jetkeredi. Oz gezesinde shakasinda rauajlaniui mineral zatlardi, suudi jetkerip beretugin tamirga gerezli boladi. Degen menen azikka baylanisli bolgan garezlilik osiu korreyatsiyasi tusindirip bere almaydi. Kopshilik jagdayda osimlik boleklerinde gormonallik ozara tesir tiykargi rol`di atkaradi. Bugan misal retindeapikal dominantlik yagniy ushki shakanin yamasa tamirdin kaptal burtikke yamasa kaptal tamirga korrelyativtormozlaniuin korsetiuge boladi.
Apikal burtikti alip taslanngan keyin tsitokininnin kaptal burtiklerge agip keliui kletkanin boliniuin tezletedi. Burtikte keliplesken jpirak (baslamalari) auksin sintezley baslaydi. Ol keyin kaptal shakanin bir kelipte rauajlaniuin temiynleydi. IUK -ushki shakanin tiykargi gormrni, dominant orayi esaplanadi. Shakanin (IUK) xem tamirdin(tsitokinin) gormonallik tesiri osimliktin exmiyetli endogen mexanizmi esaplanadiOsiu korrelyatsiyasi xojalika paydali zatlardi aliudi diykanshilik islerinde kollaniladi. Misalga pomidordin kaptal shakalarin alip taslau miyeusinin ulkeyiune alip keledi. Ovosh osimliklerinin nelin ekkende bas tamirdi julip taslau kaptal xem kosimsha tamirlardin kobeyiuine sharayat tuugizadi. Temekinin gulleniuin julip taslau,onin japfiraklarinin ulken xem kop boliuina alip keledi.