Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
58 
library.ziyonet.uz/ 
 
yaylovlardan haydab ketib qolmasliklari uchun eng yaxshi otlarning oyoqlarini kishanlab 
qoʻyishardi. Oddiy arqon tushovni pichoq bilan kessang bas, kishanlangan otni esa olib 
keta olmaysan. Ammo bunday voqealar qachonlardir boʻlardi, hozir esa kishan kamyob 
narsa boʻlib qoldi. Oʻtmishdan xotira sifatida bironta cholda saqlanib qolgan chiqar... 
Lekin mana bunisini qarang, hoynahoy, kimdir aytgan boʻlsa kerak shunday qilish kerak 
deb. Ovul yaylovidan uzoqqa ketib qolmasligi uchun saman yoʻrgʻani kishanlab 
qoʻyishibdi. U boʻlsa baribir qochib kelibdi... 
 
Butun oila bir boʻlib Gulsarining oyogʻidan kishanni yechib olishdi. Jaydar jilovidan 
ushlab, yoʻrgʻaning koʻzini bekitib turdi, qizlari atrofda oʻynab yurishardi, Tanaboy 
boʻlsa, hamma asboblarini keltirib, qulfni ochishga kalit tanlash bilan ovora boʻlib terlab-
pishib ketgandi. Temirchilik malakasi, uquvi yarab qoldi, uzoq pishillab urindi, qoʻllari 
shilinib ketdi, lekin baribir yoʻlini topib ochdi. 
 
Kishanni uloqtirib tashladi. Yoʻrgʻaning oyoqlaridagi qon oqayotgan joylarga malham 
qoʻydi. Jaydar uni otqoziqqa bogʻlagani olib ketdi. Katta qizi singlisini orqasiga opichib 
olib, ular ham uyga yoʻl olishdi. 
 
Tanaboy boʻlsa hamon hansirab, pishillab oʻtirardi, u qattiq charchagandi. Keyin 
asboblarni yigʻishtirib, yerdan kishanni oldi. Qaytarib berish kerak, boʻlmasa yana javob 
berishga toʻgʻri keladi. Zanglagan kishanni tomosha qila turib, ustaning ishiga qoyil 
qoldi. Hamma tomoni joyida, aql ishlatib yasalgan edi. Keksa qirgʻiz temirchilarnning 
ishi. Ha, bu hunar endi yoʻqolgan, umrbod unutilgan. Kishanlar endi kerakmas. Ammo 
boshqa buyumlarning yoʻqolganiga afsuslanasan kishi. Kumushdan, misdan, yogʻochdan, 
teridan qanday bezaklar, qanday asbob-anjomlar yasashardi-ya! Qimmat ham emasdi, 
lekin goʻzal buyumlar edi. Har birining oʻziga xos goʻzalligi bor edi. Endi bunaqalar 
yoʻq. Eidi hamma narsani – krujkalar, laganlar, qoshiqlar, ziraklar va togʻorachalarini 
alyumindan yasashadi – qayoqqa borsang, hamma yerda bir xil narsa, joningga tegib 
ketadi. Egarsoz ustalarning ham eng oxirgilari qoldi. Qanaqa egarlar qila olishardi-ya! 
Har bir egar oʻz tarixiga ega edi: kim, qachon, kim uchun va oʻz mehnati qanday 
taqdirlangani ma’lum edi. Yaqinda hamma xuddi u yoqda, Yevropadagidek, mashinada 
yuradigan boʻlsa kerak. Hammasiniki bir xil mashina, faqat nomerlaridan ajratasan, 
xolos. Bobolar hunarini esa unutib yuboryapmiz. Qadimiy qoʻl hunarini yoʻqotdik, 
holbuki, inson qalbi ham, koʻzi ham qoʻllarda... 
 
Goho Tanaboyni shunday xayollar chulgʻab olardi. Xalq hunari haqidagi mulohazalarga 
berilib ketardi, u yoʻqolib ketayotganligi uchun kimni ayblashni bilmay kuyib-pishar, 
gʻazablanardi. Holbuki, oʻzi ham yoshligida qadimdan meros qolgan narsalarimizning 
shunday goʻrkovlaridan biri boʻlgandi. Bir kuni hatto komsomol yigʻilishida oʻtovlarni 
tugatish haqida nutq ham soʻzlagandi. Kimdandir oʻtovlar yoʻqotilishi kerakligini, oʻtov 
– inqilobdan oldingi turar joy ekanligini eshitgandi. «Bitsin oʻtov! Eskichasiga yashashni 
bas qilaylik». 
 
Oʻtovni ham «quloq qilishdi». Uylar qura boshlashdi, oʻtovlar esa sindirib tashlandi. 

---