Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
2 
library.ziyonet.uz/ 
 
Eski yoʻlda gʻildiraklar gʻijirlab borardi. Yoʻl uzoq, oldinda choʻl yastanib yotardi, kanal 
ortida esa togʻ etagi boʻylab yana anchagina yurish kerak. 
 
U otning boʻshashib, majolsizlanib borayotganligini allaqachon seza boshlagandi. Lekin 
oʻzining ogʻir xayollari bilan band boʻlganligi uchun bunga unchalik e’tibor bermasdi. Ot 
yoʻlda charchab qoladi, deb gʻam yeydimi kishi? 
 
Undan battarlari boʻlgan. Manzilgacha yetkaza oladi, amallab sudrab olib boradi... 
 
Oʻzining sap-sariq rangi uchun Gulsari deb nom olgan qari yoʻrgʻa oti umrida soʻnggi 
marta Aleksandrovka balandligiga koʻtarilganligini va hozir ot oxirgi chaqirimlarni bosib 
oʻtayotganligini qayoqdan bilsin u. Otning boshi bangidevona yeganday 
aylanayotganligini, yer uning xira koʻzi oʻngida rangli halqalar singari suzib 
oʻtayotganligini, yer qiyshayib goh u, goh bu tomoni bilan ufqqa tegayotganini, nazarida 
yoʻl birdan qop-qorongʻi boʻshliqqa tushib ketib, oldindagi togʻlar oʻrnida qizgʻish tuman 
yoki tutun suzayotganday tuyulayotganligini qayoqdan bilsin u. 
 
Otning allaqachon zoʻriqib, kuchsizlanib qolgan yuragi zirqirab ogʻrirdi, boʻyincha-
xomutda nafas olish tobora ogʻirlashib borardi. Bir yonboshga sirgʻalib ketgan egar-
jabduq beliga qattiq botar, chap tomonda xomut ostida allaqanday uchli narsa yelkasiga 
muttasil qadalib, sanchilayotganday edi. Ehtimol, bu tikanak yoki xomutning kigiz 
astaridan chiqib qolgan mixning uchidir. Yelkasidagi qadoq boʻlib ketgan eski yagʻir 
oʻrnida ochilgan yara chidab boʻlmas darajada zirqirab ogʻrir, achishar edi. U xuddi 
shudgordan ketayotganday edi, oyoqlari ham borgan sari ogʻirlashardi. 
 
Ammo shunday boʻlsa ham qari ot soʻnggi kuchlarini toʻplab, yurib borardi, keksa 
Tanaboy esa ahyon-ahyonda unga «chuh-chuh»lab, jilovini tortib-tortib qoʻyar va xayol 
surishda davom etardi. Oʻylaydigan oʻylari koʻp edi uning. 
 
Gʻildiraklar eski yoʻldan gʻijirlab borardi. Gulsari ilk bor oyoqqa turib, onasi – yoldor 
ulkan biya ortidan oʻtloq boʻylab qoʻrqa-pisa, yoʻrtib ketganidan buyon biron marta ham 
adashmagan oʻsha yoʻrgʻa qadam bilan hamon bir maromda qadam tashlab borardi. 
 
Gulsari tugʻma yoʻrgʻa ot edi va dongʻi chiqqani uchun umrida boshiga koʻp yaxshi va 
yomon kunlar kelgandi. Ilgari aravaga qoʻshish hech kimning xayoliga ham kelmasdi, uni 
aravaga qoʻshish uvol edi. Lekin ot boshiga ish tushsa, suvliq bilan suv ichar, er boshiga 
ish tushsa, etik bilan suv kechar, deganlaricha bor. 
 
Bularning hammasi oʻtmishdagi gaplar. Hozir yoʻrgʻa bor kuchini sarflab, oʻzining 
soʻnggi marrasiga ketayotgandi. U hech qachon manzilga bunchalik sekin bormagan, 
hech qachon unga bunchalik tez yaqinlashmagandi ham. 
 
Gʻildiraklar eski yoʻldan gʻijirlab borardi. 
 

---